Gebruikershulpmiddelen
namespace:ni_dieu_ni_maitre_-_notities_over_partij_dictatuur_en_geweld
Verschillen
Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
| Beide kanten vorige revisie Vorige revisie Volgende revisie | Vorige revisie | ||
|
namespace:ni_dieu_ni_maitre_-_notities_over_partij_dictatuur_en_geweld [27/05/19 14:02] defiance |
namespace:ni_dieu_ni_maitre_-_notities_over_partij_dictatuur_en_geweld [16/10/19 10:14] (huidige) |
||
|---|---|---|---|
| Regel 9: | Regel 9: | ||
| ====== Ni Dieu ni Maître - Notities over partij, dictatuur en geweld ====== | ====== Ni Dieu ni Maître - Notities over partij, dictatuur en geweld ====== | ||
| - | De Franse historicus [[Daniel Guérin]], van wiens hand een voortreffelijk, onorthodox werk over de Franse Revolutie[1] verscheen, publiceerde onder de titel Ni Dieu ni Maître een bloemlezing van het anarchisme - zonder twijfel de beste die op dit gebied is verschenen.[2] De inleidingen die hij aan de verschillende stukken heeft toegevoegd zijn competent, intelligent en //to the point//. Evenmin als in zijn bekende kleine werk over het anarchisme[3] heeft hij een overzicht willen geven van het volledige panorama van het anarchisme van de oudheid tot heden, maar beperkt hij zich tot de belangrijkste figuren en stromingen, steeds met het oog op wat het ogenblik relevant is. De volgende passages uit de inleiding van Guérin geven de bedoeling van deze anthologie weer: | + | De Franse historicus [[Daniel Guérin]], van wiens hand een voortreffelijk, onorthodox werk over de Franse Revolutie[1] verscheen, publiceerde onder de titel //Ni Dieu ni Maître// een bloemlezing van het anarchisme - zonder twijfel de beste die op dit gebied is verschenen.[2] De inleidingen die hij aan de verschillende stukken heeft toegevoegd zijn competent, intelligent en //to the point//. Evenmin als in zijn bekende kleine werk over het anarchisme[3] heeft hij een overzicht willen geven van het volledige panorama van het anarchisme van de oudheid tot heden, maar beperkt hij zich tot de belangrijkste figuren en stromingen, steeds met het oog op wat het ogenblik relevant is. De volgende passages uit de inleiding van Guérin geven de bedoeling van deze anthologie weer: |
| <blockquote>Het werk dat hier voor u ligt, is in zekere zin het omvangrijke dossier van een proces tot rehabilitatie. Het anarchisme is immers slachtoffer van een verlies van vertrouwen dat het niet verdient. | <blockquote>Het werk dat hier voor u ligt, is in zekere zin het omvangrijke dossier van een proces tot rehabilitatie. Het anarchisme is immers slachtoffer van een verlies van vertrouwen dat het niet verdient. | ||
| Regel 33: | Regel 33: | ||
| In de opinie van Blanqui moest deze dictatuur de dictatuur van een partij zijn. Bij Marx gaat het om de klassedictatuur van het proletariaat die volgens hem aan een bepaalde historische ontwikkeling van de economische verhoudingen gebonden was. Zoals het socialisme was ook de dictatuur volgens deze opvatting een onverbiddelijk resultaat van een dialectisch historisch proces, waarvan Marx de wetten had ontdekt. | In de opinie van Blanqui moest deze dictatuur de dictatuur van een partij zijn. Bij Marx gaat het om de klassedictatuur van het proletariaat die volgens hem aan een bepaalde historische ontwikkeling van de economische verhoudingen gebonden was. Zoals het socialisme was ook de dictatuur volgens deze opvatting een onverbiddelijk resultaat van een dialectisch historisch proces, waarvan Marx de wetten had ontdekt. | ||
| - | Anarchie - de staatloze maatschappij - is ook voor Blanqui de toekomst, maar zoals voor de marxisten gaat het hier om een ‘post-dictatoriale anarchie’. Deze opvatting is de hoeksteen van de marxistische theorie van Lenin, die hij in zijn klassieke geschrift Staat en Revolutie heeft ontwikkeld. | + | Anarchie - de staatloze maatschappij - is ook voor Blanqui de toekomst, maar zoals voor de marxisten gaat het hier om een ‘post-dictatoriale anarchie’. Deze opvatting is de hoeksteen van de marxistische theorie van Lenin, die hij in zijn klassieke geschrift //Staat en Revolutie// heeft ontwikkeld. |
| Zij allen meenden dat de anarchistische idee - dat een der doeleinden van de revolutie moest zijn: de staat af te schaffen - utopisch zou zijn. Het tegendeel is het geval. | Zij allen meenden dat de anarchistische idee - dat een der doeleinden van de revolutie moest zijn: de staat af te schaffen - utopisch zou zijn. Het tegendeel is het geval. | ||
| Regel 43: | Regel 43: | ||
| Zes decennia later zouden deze ideeën, waarvan de traditie nooit is onderbroken, in de eerste maanden van de Spaanse Burgeroorlog in de vorm van ‘collectivisaties’ voor korte tijd een wereldhistorische realisering vinden. | Zes decennia later zouden deze ideeën, waarvan de traditie nooit is onderbroken, in de eerste maanden van de Spaanse Burgeroorlog in de vorm van ‘collectivisaties’ voor korte tijd een wereldhistorische realisering vinden. | ||
| - | In dezelfde tijd waarin Marx zijn beschouwing over de sekten schreef, verscheen ook een nieuwe uitgave van het geschrift dat Marx en Engels in 1847 voor hun geheime organisatie, de Communistenbond, hadden opgesteld: het in 1848 uitgegeven Communistisch Manifest. Het was niet een soort historische ‘reprint’. De auteurs vonden de ideeën op enkele verouderde onderdelen na belangrijk genoeg om ze op dat ogenblik nog te propageren. Het was de tijd waarin Marx, die als lid van de Generale Raad een dominerende invloed in de Internationale uitoefende, aan alle organisaties zijn opvatting dwingend poogde op te leggen, n.l. dat het de taak was van de arbeidersklasse zich te organiseren in een politieke partij ter verovering van de politieke macht. | + | In dezelfde tijd waarin Marx zijn beschouwing over de sekten schreef, verscheen ook een nieuwe uitgave van het geschrift dat Marx en Engels in 1847 voor hun geheime organisatie, de Communistenbond, hadden opgesteld: het in 1848 uitgegeven //Communistisch Manifest//. Het was niet een soort historische ‘reprint’. De auteurs vonden de ideeën op enkele verouderde onderdelen na belangrijk genoeg om ze op dat ogenblik nog te propageren. Het was de tijd waarin Marx, die als lid van de Generale Raad een dominerende invloed in de Internationale uitoefende, aan alle organisaties zijn opvatting dwingend poogde op te leggen, n.l. dat het de taak was van de arbeidersklasse zich te organiseren in een politieke partij ter verovering van de politieke macht. |
| Ook in 1871 schreef Marx in bewonderende termen over de dictatuur van het proletariaat die de Commune van Parijs zou hebben gerealiseerd en die ‘de woekerplant staat’ met wortel en tak zou hebben uitgeroeid. (Bakoenin noemde de Commune ‘deze voortaan historische negatie van de staat’). | Ook in 1871 schreef Marx in bewonderende termen over de dictatuur van het proletariaat die de Commune van Parijs zou hebben gerealiseerd en die ‘de woekerplant staat’ met wortel en tak zou hebben uitgeroeid. (Bakoenin noemde de Commune ‘deze voortaan historische negatie van de staat’). | ||
| Regel 51: | Regel 51: | ||
| Het zijn vragen die mij herinneren aan een opmerking van Bolland (in hetzelfde college waarin ik hem hoorde zeggen: ‘In onze tijd spreekt Hegel Hollands en Bollands’), geuit op zijn gebruikelijke barse toon: ‘Jullie moeten eens aan je dominee vragen of de vader van Jezus Christus dezelfde is als de Jahweh uit het Oude Testament.’ | Het zijn vragen die mij herinneren aan een opmerking van Bolland (in hetzelfde college waarin ik hem hoorde zeggen: ‘In onze tijd spreekt Hegel Hollands en Bollands’), geuit op zijn gebruikelijke barse toon: ‘Jullie moeten eens aan je dominee vragen of de vader van Jezus Christus dezelfde is als de Jahweh uit het Oude Testament.’ | ||
| - | Wat is dat eigenlijk voor een politieke partij, die volgens Marx de politieke macht moest grijpen en de dictatuur uitoefenen en onder meer de productiemiddelen diende te socialiseren? Speelden in deze politieke partij de specifieke opvattingen van Marx over de weg naar het socialisme een rol? En op welke wijze? In welke vorm moest de ‘arbeidersklasse’ deze dictatuur uitoefenen? Marx spreekt soms in zijn correspondentie over ‘onze’ partij, maar zulk een partij bestond al niet meer sinds 1852, toen de geheime Communistenbond door hem werd opgeheven. In 1869 spreekt Marx zich uit voor de organisatie van een sterke vakbeweging in Duitsland, als bolwerk tegen het kapitalisme. Maar wat was volgens Marx de relatie van deze vakbeweging tot de reeds belangrijke sociaaldemocratische partij? De geschriften van Marx en Engels geven over al deze vragen weinig uitsluitsel. Duidelijk is alleen dat zij niet de Lasalleaanse Volksstaat beschouwden als een factor in het historisch dialectische proces naar de klasse- en staatloze maatschappij. | + | Wat is dat eigenlijk voor een politieke partij, die volgens Marx de politieke macht moest grijpen en de dictatuur uitoefenen en onder meer de productiemiddelen diende te socialiseren? Speelden in deze politieke partij de specifieke opvattingen van Marx over de weg naar het socialisme een rol? En op welke wijze? In welke vorm moest de ‘arbeidersklasse’ deze dictatuur uitoefenen? Marx spreekt soms in zijn correspondentie over ‘onze’ partij, maar zulk een partij bestond al niet meer sinds 1852, toen de geheime Communistenbond door hem werd opgeheven. In 1869 spreekt Marx zich uit voor de organisatie van een sterke vakbeweging in Duitsland, als bolwerk tegen het kapitalisme. Maar wat was volgens Marx de relatie van deze vakbeweging tot de reeds belangrijke sociaaldemocratische partij? De geschriften van Marx en Engels geven over al deze vragen weinig uitsluitsel. Duidelijk is alleen dat zij niet de Lasalleaanse //Volksstaat// beschouwden als een factor in het historisch dialectische proces naar de klasse- en staatloze maatschappij. |
| Omstreeks 1900 ontwikkelde Lenin de theorie dat politiek klassebewustzijn aan de arbeiders alleen ‘van buitenaf’ kon worden bijgebracht en dat voor dat doel een politieke partij nodig was: een geheime partij van beroepsrevolutionairen wier taak het moest zijn in naam van het proletariaat de politieke macht te veroveren en een partijdictatuur uit te oefenen onder de naam ‘dictatuur van het proletariaat’. | Omstreeks 1900 ontwikkelde Lenin de theorie dat politiek klassebewustzijn aan de arbeiders alleen ‘van buitenaf’ kon worden bijgebracht en dat voor dat doel een politieke partij nodig was: een geheime partij van beroepsrevolutionairen wier taak het moest zijn in naam van het proletariaat de politieke macht te veroveren en een partijdictatuur uit te oefenen onder de naam ‘dictatuur van het proletariaat’. | ||
| Regel 59: | Regel 59: | ||
| Het is van oudsher gebruikelijk om het anarchisme te identificeren met terrorisme. De klassieke karikatuur is de man met dolk en bom in de hand. Maar uit niets blijkt dat moord en doodslag de logische gevolgen zijn van een anarchistische wereldbeschouwing en de daarop gebaseerde sociale en politieke theorieën. Ook de rechterlijke macht heeft het zijne daartoe bijgedragen. Tijdens het proces te Boston tegen de onschuldig veroordeelde en ter dood gebrachte Italiaanse arbeiders Sacco en Vanzetti (1927), richtte zich de nobele rechter Thayer tot de jury met de woorden: ‘Uit de sociale beginselen van de beklaagden volgt de misdaad’. | Het is van oudsher gebruikelijk om het anarchisme te identificeren met terrorisme. De klassieke karikatuur is de man met dolk en bom in de hand. Maar uit niets blijkt dat moord en doodslag de logische gevolgen zijn van een anarchistische wereldbeschouwing en de daarop gebaseerde sociale en politieke theorieën. Ook de rechterlijke macht heeft het zijne daartoe bijgedragen. Tijdens het proces te Boston tegen de onschuldig veroordeelde en ter dood gebrachte Italiaanse arbeiders Sacco en Vanzetti (1927), richtte zich de nobele rechter Thayer tot de jury met de woorden: ‘Uit de sociale beginselen van de beklaagden volgt de misdaad’. | ||
| - | Het spraakgebruik heeft tot de verwarring bijgedragen: het woord an-archie, dat letterlijk wil zeggen ‘zonder heerschappij, zonder regering’, en een samenleving van de grootst mogelijke vrijheid van de enkeling beoogt door vrije associatie en vrije orde, dit woord anarchie nu wordt altijd gebruikt in de zin van wanorde en chaos. Alsof deze moderne maatschappij met zijn geweld en permanente oorlogen een toonbeeld van orde zou zijn! | + | Het spraakgebruik heeft tot de verwarring bijgedragen: het woord //an-archie//, dat letterlijk wil zeggen ‘zonder heerschappij, zonder regering’, en een samenleving van de grootst mogelijke vrijheid van de enkeling beoogt door vrije associatie en vrije orde, dit woord anarchie nu wordt altijd gebruikt in de zin van wanorde en chaos. Alsof deze moderne maatschappij met zijn geweld en permanente oorlogen een toonbeeld van orde zou zijn! |
| De door anarchisten uitgevoerde attentaten waren vrijwel zonder uitzondering geïsoleerde daden van enkelingen, soms desperado's, geobsedeerd door het idee van het geweld, maar vrijwel steeds bedoeld als een daad van protest tegen onrecht en onderdrukking. Van moreel standpunt bezien zijn zulke daden waarbij een enkeling op zijn eigen houtje, op eigen verantwoordelijkheid en met het risico dat hij ze met zijn leven betaalt, nog altijd sympathieker dan moorden op bevel, de dwang om te doden en gedwongen bereidheid om gedood te worden - die door alle staten aan hun burgers wordt opgelegd. | De door anarchisten uitgevoerde attentaten waren vrijwel zonder uitzondering geïsoleerde daden van enkelingen, soms desperado's, geobsedeerd door het idee van het geweld, maar vrijwel steeds bedoeld als een daad van protest tegen onrecht en onderdrukking. Van moreel standpunt bezien zijn zulke daden waarbij een enkeling op zijn eigen houtje, op eigen verantwoordelijkheid en met het risico dat hij ze met zijn leven betaalt, nog altijd sympathieker dan moorden op bevel, de dwang om te doden en gedwongen bereidheid om gedood te worden - die door alle staten aan hun burgers wordt opgelegd. | ||
| Regel 65: | Regel 65: | ||
| Gewelddaden tegen de gevestigde orde moet men in hun sociale uitwerking en historische samenhang beoordelen en van essentieel belang is in dit verband de vraag of de motieven van de daad duidelijk herkenbaar en voor bredere kringen begrijpelijk zijn. Het is een curieus verschijnsel dat in de allerlaatste tijd, uit de meest onverwachte kringen van christelijke signatuur, het geweld als middel tegen onderdrukking wordt gerechtvaardigd. | Gewelddaden tegen de gevestigde orde moet men in hun sociale uitwerking en historische samenhang beoordelen en van essentieel belang is in dit verband de vraag of de motieven van de daad duidelijk herkenbaar en voor bredere kringen begrijpelijk zijn. Het is een curieus verschijnsel dat in de allerlaatste tijd, uit de meest onverwachte kringen van christelijke signatuur, het geweld als middel tegen onderdrukking wordt gerechtvaardigd. | ||
| - | Er zijn natuurlijk vooral in de jaren 90 een aantal spectaculaire aanslagen gepleegd en zelfs enkele monarchen vermoord. De rechtvaardiging van de tyrannenmoord is trouwens zo oud als de weg naar Rome. Overigens waren de daders uit de heroïsche periode van het terrorisme in Rusland die culmineerde in de vermoording van Tsaar Alexander in 1881, geen anarchisten. Ook de duizenden terroristische gewelddaden in onze tijd, veelal gericht tegen het krankzinnig opgevoerde geweld van de moderne staten, hebben niets met anarchisme te doen. Was dit wel zo, dan zou immers onze burgerlijke, christelijke, westerse maatschappij met het massacreren en uitroeien van tientallen miljoenen mensen in de laatste vijf decennia, met de ausradierung van gehele steden en met haar huidige geweld-arsenaal voldoende om de gehele wereld te doen exploderen, een perfecte anarchistische maatschappij zijn. Ook de man, die de helaas mislukte aanslag op Hitler uitvoerde, was geen anarchist. De conservatieve graaf Claus Schenk von Stauffenberg behoorde tot de George-Kreis en hij kende zijn ‘Siebente Ring’ met de Jahrhundertspruch: | + | Er zijn natuurlijk vooral in de jaren 90 een aantal spectaculaire aanslagen gepleegd en zelfs enkele monarchen vermoord. De rechtvaardiging van de tyrannenmoord is trouwens zo oud als de weg naar Rome. Overigens waren de daders uit de heroïsche periode van het terrorisme in Rusland die culmineerde in de vermoording van Tsaar Alexander in 1881, geen anarchisten. Ook de duizenden terroristische gewelddaden in onze tijd, veelal gericht tegen het krankzinnig opgevoerde geweld van de moderne staten, hebben niets met anarchisme te doen. Was dit wel zo, dan zou immers onze burgerlijke, christelijke, westerse maatschappij met het massacreren en uitroeien van tientallen miljoenen mensen in de laatste vijf decennia, met de //ausradierung// van gehele steden en met haar huidige geweld-arsenaal voldoende om de gehele wereld te doen exploderen, een perfecte anarchistische maatschappij zijn. Ook de man, die de helaas mislukte aanslag op Hitler uitvoerde, was geen anarchist. De conservatieve graaf Claus Schenk von Stauffenberg behoorde tot de //George-Kreis// en hij kende zijn ‘Siebente Ring’ met de //Jahrhundertspruch//: |
| - | Der mann! die tat! so lechzen volk und hoher rat | + | <blockquote>Der mann! Die tat! So lechzen volk und hoher rat. |
| Hofft nicht auf einen der an euren tischen ass! | Hofft nicht auf einen der an euren tischen ass! | ||
| - | Vielleicht wer jahrlang unter euren mördern sass | + | Vielleicht wer jahrlang unter euren mördern sass. |
| - | In euren zellen schlief: steht auf und tut die tat. | + | In euren zellen schlief: Steht auf und tut die tat.</blockquote> |
| De vraag van geweld en anarchisme hangt samen met het probleem van de tactiek en de ethiek van de revolutie, d.w.z. van revolutionaire middelen. Het is de vraag van de verhouding van middel en doel, waarbij de middelen geconditioneerd moeten zijn door het doel. | De vraag van geweld en anarchisme hangt samen met het probleem van de tactiek en de ethiek van de revolutie, d.w.z. van revolutionaire middelen. Het is de vraag van de verhouding van middel en doel, waarbij de middelen geconditioneerd moeten zijn door het doel. | ||
| Regel 79: | Regel 79: | ||
| Indien al door de meeste anarchisten het geweld als een sociale factor is erkend, dan hebben zij toch zonder uitzondering de terreur afgewezen. Terreur wil zeggen: het geweld als institutie, als een gelegaliseerde inrichting van een regering om mensen te onderdrukken of te vernietigen. | Indien al door de meeste anarchisten het geweld als een sociale factor is erkend, dan hebben zij toch zonder uitzondering de terreur afgewezen. Terreur wil zeggen: het geweld als institutie, als een gelegaliseerde inrichting van een regering om mensen te onderdrukken of te vernietigen. | ||
| - | ‘De revolutie moet instellingen bestrijden, dan zal het niet nodig zijn mensen te vernietigen en zichzelf te veroordelen tot die onvermijdelijke reactie die de afslachting van mensen in iedere maatschappij en iedere historische periode heeft veroorzaakt en veroorzaken zal,’ aldus [[Michael Bakoenin]] honderd jaar geleden. [[Errico Malatesta]], Bakoenin's Italiaanse volgeling die zestig jaar lang een rusteloze revolutionaire activiteit zonder weerga ontplooide, schreef: ‘Wanneer het voor de overwinning van de revolutie noodzakelijk is op publieke pleinen de galgen op te richten dan wil ik liever onder de overwonnenen zijn.’ | + | ‘De revolutie moet instellingen bestrijden, dan zal het niet nodig zijn mensen te vernietigen en zichzelf te veroordelen tot die onvermijdelijke reactie die de afslachting van mensen in iedere maatschappij en iedere historische periode heeft veroorzaakt en veroorzaken zal,’ aldus [[Michael Bakoenin]] honderd jaar geleden. [[Errico Malatesta]], Bakoenins Italiaanse volgeling die zestig jaar lang een rusteloze revolutionaire activiteit zonder weerga ontplooide, schreef: ‘Wanneer het voor de overwinning van de revolutie noodzakelijk is op publieke pleinen de galgen op te richten dan wil ik liever onder de overwonnenen zijn.’ |
| Het anarchisme is de sociale filosofie van de vrijheid. ‘Seit Bakunin hat es in Europa keinen radikalen Begriff von Freiheit mehr gegeben,’ schreef de marxistische socioloog Walter Benjamin. | Het anarchisme is de sociale filosofie van de vrijheid. ‘Seit Bakunin hat es in Europa keinen radikalen Begriff von Freiheit mehr gegeben,’ schreef de marxistische socioloog Walter Benjamin. | ||
namespace/ni_dieu_ni_maitre_-_notities_over_partij_dictatuur_en_geweld.txt · Laatst gewijzigd: 16/10/19 10:14 (Externe bewerking)
Paginahulpmiddelen
Tenzij anders vermeld valt de inhoud van deze wiki onder de volgende licentie: CC Attribution-Noncommercial-Share Alike 4.0 International
