Gebruikershulpmiddelen

Site-hulpmiddelen


revolutionair_woordenboek

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Volgende revisie
Vorige revisie
Volgende revisie Beide kanten volgende revisie
revolutionair_woordenboek [05/06/18 17:01]
defiance [F]
revolutionair_woordenboek [16/02/19 09:40]
defiance [L]
Regel 21: Regel 21:
 ===== B ===== ===== B =====
   * **Basisdemocratie:​** //​ba-sis-de-mo-cra-tie (de; zn., -en)//; Vergelijkbaar met //directe democratie//​ wordt de basisdemocratie als antwoord tegenover de representatieve democratie gesteld. De besluitvorming wordt vindt plaats door de direct betrokkenen van een onderwerp. (Zie ook "​Directe democratie"​)   * **Basisdemocratie:​** //​ba-sis-de-mo-cra-tie (de; zn., -en)//; Vergelijkbaar met //directe democratie//​ wordt de basisdemocratie als antwoord tegenover de representatieve democratie gesteld. De besluitvorming wordt vindt plaats door de direct betrokkenen van een onderwerp. (Zie ook "​Directe democratie"​)
-  * **Bezit:** //be-zit (het; zn.)//; Het houden of gebruiken van een //goed//, dat iemand in persoon, of door een ander, in diens macht heeft alsof het die persoon toebehoord. ​Bezit wordt in het dagelijks leven vaak verward met eigendom. Bezit gaat echter om die persoon die het gebruikt, het goed geniet, eigendom gaat over de juridische aanspraak die iemand op een goed kan maken. (Zie ook "​Eigendom"​ en "​Kapitalisme"​)+  * **Bezit:** //be-zit (het; zn.)//; Het houden of gebruiken van een //goed//, dat iemand in persoon, of door een ander, in diens macht heeft alsof het die persoon toebehoord. ​Persoonlijk bezit wordt in het dagelijks leven vaak verward met eigendom. Bezit gaat echter om de persoon die het gebruikt, het goed geniet, eigendom gaat over de juridische aanspraak die iemand op een goed kan maken. (Zie ook "​Eigendom"​ en "​Kapitalisme"​)
   * **Bezittende klasse:** //​be-zit-ten-de klas-se (de; zn., samenstelling)//;​ De klasse die de middelen van productie en bestaan in en samenleving bezit - de economie. Het behoren tot deze klasse is in het moderne kapitalisme soms wat troebel door de economische organisatie gebaseerd op leningen - men kan een huis kopen maar is feitelijk bezitter van een schuld, de bank bezit het huis tot de lening is afbetaald. Ditzelfde kan gelden voor een kleine zelfstandige. De bezittende klasse is vaak ook de heersende klasse omdat zij politiek gezien veel invloed hebben. Andersom zorgt politieke invloed er vaak ook voor dat men economisch veel macht heeft. (Zie ook "​Heersende klasse"​)   * **Bezittende klasse:** //​be-zit-ten-de klas-se (de; zn., samenstelling)//;​ De klasse die de middelen van productie en bestaan in en samenleving bezit - de economie. Het behoren tot deze klasse is in het moderne kapitalisme soms wat troebel door de economische organisatie gebaseerd op leningen - men kan een huis kopen maar is feitelijk bezitter van een schuld, de bank bezit het huis tot de lening is afbetaald. Ditzelfde kan gelden voor een kleine zelfstandige. De bezittende klasse is vaak ook de heersende klasse omdat zij politiek gezien veel invloed hebben. Andersom zorgt politieke invloed er vaak ook voor dat men economisch veel macht heeft. (Zie ook "​Heersende klasse"​)
   * **Boer:** //boer (de; zn., -en)//; Zoals de fabriekseigenaar de //​bezitter//​ is van de fabriek, is de boer dit tot het agrarisch bedrijf (veehouderij,​ land- en tuinbouw). De economische verhouding is vaak nog dezelfde, al is in West-Europa veel landarbeid (en daarmee de landarbeider) vervangen door machines. Boeren zijn met de verzelfstandiging van het boerenbedrijf ook sterk verstrikt geraakt in het web van het financieringskapitaal. Toch moet de hoeveelheid landarbeiders (veelal uit de periferie van de Europese Unie), die tegen lage lonen in de land- en tuinbouw werken, niet worden onderschat. (Zie ook "​landarbeider"​)   * **Boer:** //boer (de; zn., -en)//; Zoals de fabriekseigenaar de //​bezitter//​ is van de fabriek, is de boer dit tot het agrarisch bedrijf (veehouderij,​ land- en tuinbouw). De economische verhouding is vaak nog dezelfde, al is in West-Europa veel landarbeid (en daarmee de landarbeider) vervangen door machines. Boeren zijn met de verzelfstandiging van het boerenbedrijf ook sterk verstrikt geraakt in het web van het financieringskapitaal. Toch moet de hoeveelheid landarbeiders (veelal uit de periferie van de Europese Unie), die tegen lage lonen in de land- en tuinbouw werken, niet worden onderschat. (Zie ook "​landarbeider"​)
Regel 30: Regel 30:
   * **Burgerlijk:​** //​bur-ger-lijk (bn.)//; **1** Tot de burgerlijke stand behorend **2** Behorende tot de staatsburgers **3** aanhangen van burgerlijke normen, veelal gezagsgetrouw,​ conservatief,​ bekrompen. (Zie ook "​Middenklasse"​ en "​Kleinburgerlijk"​)   * **Burgerlijk:​** //​bur-ger-lijk (bn.)//; **1** Tot de burgerlijke stand behorend **2** Behorende tot de staatsburgers **3** aanhangen van burgerlijke normen, veelal gezagsgetrouw,​ conservatief,​ bekrompen. (Zie ook "​Middenklasse"​ en "​Kleinburgerlijk"​)
   * **Burgeroorlog:​** Een gewapend conflict tussen twee georganiseerde groepen binnen een land. Dit kan een conflict zijn tussen twee bevolkingsgroepen of een tussen bijv. de bevolking en een regering (en diens leger). Het doel van één van de partijen kan zijn om de macht over te nemen van het land of een regio, om onafhankelijkheid te realiseren of verandering van het bestuur te bewerkstelligen.   * **Burgeroorlog:​** Een gewapend conflict tussen twee georganiseerde groepen binnen een land. Dit kan een conflict zijn tussen twee bevolkingsgroepen of een tussen bijv. de bevolking en een regering (en diens leger). Het doel van één van de partijen kan zijn om de macht over te nemen van het land of een regio, om onafhankelijkheid te realiseren of verandering van het bestuur te bewerkstelligen.
 +
 ===== C ===== ===== C =====
   * **Clandestien:​** //​clan-des-tien (bn.)//; Heimelijke organisatie;​ //​Verdwijnen in de clandestiniteit//​ - ondergronds gaan, //een clandestiene organisatie//​ - een ondergrondse organisatie.   * **Clandestien:​** //​clan-des-tien (bn.)//; Heimelijke organisatie;​ //​Verdwijnen in de clandestiniteit//​ - ondergronds gaan, //een clandestiene organisatie//​ - een ondergrondse organisatie.
   * **Collectivisme:​** //​col-lec-ti-vis-me (het; -isme)//; van //​collectief//,​ gemeenschappelijk. Stroming binnen het anarchisme dat zich richt op afschaffing van de staat en kapitalisme en de plaatsing van de economie in zelfbestuur. Onderscheid met anarcho-communisme is dat er in een collectivistisch model soms nog wel ruimte is voor óf de rechten over het product van de individuele arbeid, óf iets dat lijkt op geld - meestal de representatie van de uren van productie in plaats van een abstracte '​waarde'​ zoals we dit nu kennen. Veel vroege radicalen die zich richtte op collectivisme werden later aanhangers van het anarcho-communisme.   * **Collectivisme:​** //​col-lec-ti-vis-me (het; -isme)//; van //​collectief//,​ gemeenschappelijk. Stroming binnen het anarchisme dat zich richt op afschaffing van de staat en kapitalisme en de plaatsing van de economie in zelfbestuur. Onderscheid met anarcho-communisme is dat er in een collectivistisch model soms nog wel ruimte is voor óf de rechten over het product van de individuele arbeid, óf iets dat lijkt op geld - meestal de representatie van de uren van productie in plaats van een abstracte '​waarde'​ zoals we dit nu kennen. Veel vroege radicalen die zich richtte op collectivisme werden later aanhangers van het anarcho-communisme.
   * **Commons:​** //com-mons (de; zn., Engels)//; Het //​gemeenschappelijke//​ of //​gemeenschapsgoed//;​ De hedendaagse betekenis van de commons draait om het gemeenschappelijk of algemeen goed, goederen of diensten die door de gemeenschap beschikbaar zijn gesteld en gebruikt kunnen worden. Deze kunnen niet door een individu toegeëigend worden, op het moment dat dit gebeurd, verliest het zijn begrip als '​common'​. Een moderne uiting van de commons is het concept van //Creative Commons// (CC), als men iets aandraagt onder deze CC-licentie (een tegenhanger van Copyright) wordt het geproduceerde gemeenschappelijk goed (meestal creatieve producten als kunst, muziek video of kennis). De spullen die onder deze licentie zijn geproduceerd zijn vrij gebruiken (meestal onder voorwaarde dat deze niet voor persoonlijk financieel gewin worden gebruikt).   * **Commons:​** //com-mons (de; zn., Engels)//; Het //​gemeenschappelijke//​ of //​gemeenschapsgoed//;​ De hedendaagse betekenis van de commons draait om het gemeenschappelijk of algemeen goed, goederen of diensten die door de gemeenschap beschikbaar zijn gesteld en gebruikt kunnen worden. Deze kunnen niet door een individu toegeëigend worden, op het moment dat dit gebeurd, verliest het zijn begrip als '​common'​. Een moderne uiting van de commons is het concept van //Creative Commons// (CC), als men iets aandraagt onder deze CC-licentie (een tegenhanger van Copyright) wordt het geproduceerde gemeenschappelijk goed (meestal creatieve producten als kunst, muziek video of kennis). De spullen die onder deze licentie zijn geproduceerd zijn vrij gebruiken (meestal onder voorwaarde dat deze niet voor persoonlijk financieel gewin worden gebruikt).
 +  * **Communalisme:​**
   * **Commune:​** //com-mu-ne (zn., de, -isme)//; Gemeenschap die zelfstandig de . //“De Commune van communes”//​In de jaren ’80 heeft de commune een veel kleinschaligere betekenis gekregen, waar de commune als aanduiding diende voor kleine leefgemeenschappen als woongroepen of leefgemeenschappen die zich terugtrekten uit de maatschappij en een geïsoleerd bestaan op het platteland stichtte. Deze betekenis doet echter het begrip //commune// tekort - de diepere betekenis gaat tot het maatschappelijk niveau met als eerste breedgedragen uiting de //​[[namespace:​Commune van Parijs]]//.   * **Commune:​** //com-mu-ne (zn., de, -isme)//; Gemeenschap die zelfstandig de . //“De Commune van communes”//​In de jaren ’80 heeft de commune een veel kleinschaligere betekenis gekregen, waar de commune als aanduiding diende voor kleine leefgemeenschappen als woongroepen of leefgemeenschappen die zich terugtrekten uit de maatschappij en een geïsoleerd bestaan op het platteland stichtte. Deze betekenis doet echter het begrip //commune// tekort - de diepere betekenis gaat tot het maatschappelijk niveau met als eerste breedgedragen uiting de //​[[namespace:​Commune van Parijs]]//.
   * **Communisme:​** //​com-mu-nis-me (zn., het)//; Van //​commune//;​ het nastreven van de commune. Hoewel communisme heden ten dage vooral in verband wordt gebracht met Marxisme en  de vele substromingen die hier uit voort zijn gekomen (Leninisme, Trotskisme, Stalinisme, Maoïsme) is dit eigenlijk onterecht. Over de interpretatie wat communisme is zijn verschillende ideeën, maar over het algemeen wordt aangenomen dat het communisme een vrije, klasseloze samenleving is, waar men in zelfbestuur leeft. Er zijn verschillende ideeën over //hoe// dit bereikt kan/moet worden, van libertaire tot autoritaire,​ waarbij sommige autoritaire stromingen, zoals het Stalinisme, het uiteindelijke doel van de ‘vrije’ samenleving uiteindelijk in het geheel laten varen en daarvoor in de plaats een sterke staat plaatsen. De vraag is daarbij of men nog van een //commune// en daarmee van //​communisme//​ kan spreken. Doorgaans worden de Sovjet Unie en China hierom door anarchisten sterk afgewezen als model voor de bevrijding van de arbeidersklasse. //De bevrijding van de arbeidersklasse,​ kan alleen de arbeidersklasse zelf realiseren.//​ En niet, zoals de geschiedenis heeft bewezen, de nieuw opgestane politieke klasse die we in zovele autoritair-communistische modellen. (Zie ook “Commune”)   * **Communisme:​** //​com-mu-nis-me (zn., het)//; Van //​commune//;​ het nastreven van de commune. Hoewel communisme heden ten dage vooral in verband wordt gebracht met Marxisme en  de vele substromingen die hier uit voort zijn gekomen (Leninisme, Trotskisme, Stalinisme, Maoïsme) is dit eigenlijk onterecht. Over de interpretatie wat communisme is zijn verschillende ideeën, maar over het algemeen wordt aangenomen dat het communisme een vrije, klasseloze samenleving is, waar men in zelfbestuur leeft. Er zijn verschillende ideeën over //hoe// dit bereikt kan/moet worden, van libertaire tot autoritaire,​ waarbij sommige autoritaire stromingen, zoals het Stalinisme, het uiteindelijke doel van de ‘vrije’ samenleving uiteindelijk in het geheel laten varen en daarvoor in de plaats een sterke staat plaatsen. De vraag is daarbij of men nog van een //commune// en daarmee van //​communisme//​ kan spreken. Doorgaans worden de Sovjet Unie en China hierom door anarchisten sterk afgewezen als model voor de bevrijding van de arbeidersklasse. //De bevrijding van de arbeidersklasse,​ kan alleen de arbeidersklasse zelf realiseren.//​ En niet, zoals de geschiedenis heeft bewezen, de nieuw opgestane politieke klasse die we in zovele autoritair-communistische modellen. (Zie ook “Commune”)
Regel 55: Regel 57:
   * **Distro:**   * **Distro:**
   * **DIY:** //(Afk., eng.)//; "Do it yourself",​ vertaald 'doe het zelf'. Een concept dat stimuleert zelf problemen op te lossen - grondprincipe van het anarchisme. Het is ook een concept dat zich richt tegen de consumptie- en wegwerpcultuur. Hierom vaak ook verbonden aan het nieuw leven geven van vermeend afval. In tegenstelling tot een veelgehoorde opvatting is een IKEA-meubel in elkaar zetten niet DIY. Als reactie op DIY bestaat tegenwoordig ook het begrip DIT: "do it together"​.   * **DIY:** //(Afk., eng.)//; "Do it yourself",​ vertaald 'doe het zelf'. Een concept dat stimuleert zelf problemen op te lossen - grondprincipe van het anarchisme. Het is ook een concept dat zich richt tegen de consumptie- en wegwerpcultuur. Hierom vaak ook verbonden aan het nieuw leven geven van vermeend afval. In tegenstelling tot een veelgehoorde opvatting is een IKEA-meubel in elkaar zetten niet DIY. Als reactie op DIY bestaat tegenwoordig ook het begrip DIT: "do it together"​.
-  * **Dogma:** //dog-ma (het; zn., -isme)//; Sterke afgrenzing van het denken, meestal door een theorie of ideologie. //​Dogmatisch//​ zijn: enkel binnen de kaders van de eigen theorie of ideologie kunnen of willen denken, het andere daarmee uitsluitend. ​+  * **Dogma:** //dog-ma (het; zn., -isme)//; Sterke afgrenzing van het denken, meestal door een theorie of ideologie. //​Dogmatisch//​ zijn: enkel binnen de kaders van de eigen theorie of ideologie kunnen of willen denken, het andere daarmee uitsluitend. 
 +  * **Duale macht:**
  
 ===== E ===== ===== E =====
   * **Eigenrichting:​** //​ei-gen-rich-ting (de; zn.)//; **1** Voor eigen rechter spelen **2** Hoewel vaak beperkt gehouden tot  het spectrum van de ‘rechtspraak’ valt eigenrichting breder te interpreteren,​ tot die van het gehele leven, zowel individueel als collectief. Zo werd als een van de redenen voor het kraakverbod in Nederland aangedragen dat kraken een “vorm van eigenrichting is” (en daarmee onwenselijk voor de gevestigde orde). Eigenrichting kan daarmee ook worden geïnterpreteert als het in eigen hand nemen van het leven, daar waar de gevestigde orde deze via wetgeving en regulering tracht te monopoliseren - ongeacht of dit in het belang is van de gewone bevolking. (Zie ook “Zelfbestuur”)   * **Eigenrichting:​** //​ei-gen-rich-ting (de; zn.)//; **1** Voor eigen rechter spelen **2** Hoewel vaak beperkt gehouden tot  het spectrum van de ‘rechtspraak’ valt eigenrichting breder te interpreteren,​ tot die van het gehele leven, zowel individueel als collectief. Zo werd als een van de redenen voor het kraakverbod in Nederland aangedragen dat kraken een “vorm van eigenrichting is” (en daarmee onwenselijk voor de gevestigde orde). Eigenrichting kan daarmee ook worden geïnterpreteert als het in eigen hand nemen van het leven, daar waar de gevestigde orde deze via wetgeving en regulering tracht te monopoliseren - ongeacht of dit in het belang is van de gewone bevolking. (Zie ook “Zelfbestuur”)
-  * **Eigendom:​** //​ei-gen-dom (het; zn., -men)//; Het //​eigendom//​ waar Proudhon]] van spreekt in zijn bekende uitspraak //​“Eigendom is diefstal”//,​ gaat niet over de dagelijkse gebruiksvoorwerpen die men //bezit// (zie "​Bezit"​),​ maar over de middelen voor productie, de basisbehoeften om te leven etc. Door de aanspraak op eigendom eigent de kapitalist zich het recht toe de winsten uit de productie van diegenen die '​zijn'​ machines gebruiken, wonen in '​zijn'​ huizen etc. (Zie ook “Bezit” en “Kapitaal”).+  * **Eigendom:​** //​ei-gen-dom (het; zn., -men)//; Het //​eigendom//​ waar Proudhon]] van spreekt in zijn bekende uitspraak //​“Eigendom is diefstal”//,​ gaat niet over de dagelijkse gebruiksvoorwerpen die men persoonliijk ​//bezit// (zie "​Bezit"​),​ maar over de middelen voor productie, de basisbehoeften om te leven etc. Door de aanspraak op eigendom eigent de kapitalist zich het recht toe de winsten uit de productie van diegenen die '​zijn'​ machines gebruiken, wonen in '​zijn'​ huizen etc. (Zie ook “Bezit” en “Kapitaal”).
   * **Emancipatie:​** //​e-man-ci-pa-tie (de; zn.)//; Het streven naar een volwaardige plaats in de samenleving vanuit een achtergestelde positie. ​   * **Emancipatie:​** //​e-man-ci-pa-tie (de; zn.)//; Het streven naar een volwaardige plaats in de samenleving vanuit een achtergestelde positie. ​
-  * **Espefismo:​** //​es-pe-fis-mo (het; zn.)//; Anarchistische ​stroming ​die vooral in Zuid-Amerika ​is vertegenwoordigd. Het wordt nog wel eens in verband gebracht met het //platformisme// (zie “Platformisme”) maar deze verbinding is niet correct. Espefismo baseert zich o.a. op de ideeën van Errico Malatesta, die anarchisten opriep specifiek anarchistische organisaties op te richten - toen nog in de vorm van een partij. Het begrip “Poder Popular” (vert. populaire macht) – een slogan van het Espefismo – is wel aan discussie onderhevig omdat het voor sommige groepen lijkt te betekenen dat men ook de staatsmacht over kan nemen of via deze partij. Dit is echter geen concept binnen deze stroming dat de overhand heeft.+  * **Espefismo:​** //​es-pe-fis-mo (het; zn.)//; Anarchistische ​organisatiemethode ​die vooral in Zuid-Amerika ​vertegenwoordiging vindt. Het wordt nog wel eens in verband gebracht met het //Platformisme// (zie “Platformisme”)maar deze verbinding is niet geheel ​correct. Espefismo baseert zich o.a. op de ideeën van Errico Malatesta, die anarchisten opriep specifiek anarchistische organisaties op te richten - toen nog in de vorm van een partij. Het begrip “Poder Popular” (vert. populaire macht) – een slogan van het Espefismo – is wel aan discussie onderhevig omdat het voor sommige groepen lijkt te betekenen dat men ook de staatsmacht over kan nemen of via deze partij. Dit is echter geen concept binnen deze stroming dat de overhand heeft.
   * **Etniciteit:​** //​et-ni-ci-teit (de; zn., -en)//; Sociaal-culturele identiteit die een bepaalde groep mensen of een aantal bevolkingsgroepen verbindt. Het concept wortelt in het gegeven dat de leden van bepaalde bevolkingsgroep zich identificeren met gezamenlijke kenmerken, zoals nationaliteit,​ stamverwantschap,​ religie, taal, cultuur of geschiedenis en de daaraan ontleende normen en waarden.   * **Etniciteit:​** //​et-ni-ci-teit (de; zn., -en)//; Sociaal-culturele identiteit die een bepaalde groep mensen of een aantal bevolkingsgroepen verbindt. Het concept wortelt in het gegeven dat de leden van bepaalde bevolkingsgroep zich identificeren met gezamenlijke kenmerken, zoals nationaliteit,​ stamverwantschap,​ religie, taal, cultuur of geschiedenis en de daaraan ontleende normen en waarden.
   * **Extremisme:​** //​ex-tre-mis-me (zn., het, -isme)//; Van //​extreem//;​ **1** Te ver (willen) gaan; wat “te ver” is, wordt doorgaans niet door de persoon of groepering die als extremist wordt gelabeld gedefinieerd **2** Term die doorgaans iemand of een groepering wordt //​toegewezen//​ en niet zelf wordt verkozen. De term wordt meestal gebruikt om in diskrediet te brengen of verdeeldheid te creëren - door bijv. distantiëring af te dwingen. In de media worden het begrip extremisme en radicalisme vaak als synoniem gebruikt, dit terwijl er een wezenlijk verschil is tussen de twee. (Zie ook “Radicalisme”)   * **Extremisme:​** //​ex-tre-mis-me (zn., het, -isme)//; Van //​extreem//;​ **1** Te ver (willen) gaan; wat “te ver” is, wordt doorgaans niet door de persoon of groepering die als extremist wordt gelabeld gedefinieerd **2** Term die doorgaans iemand of een groepering wordt //​toegewezen//​ en niet zelf wordt verkozen. De term wordt meestal gebruikt om in diskrediet te brengen of verdeeldheid te creëren - door bijv. distantiëring af te dwingen. In de media worden het begrip extremisme en radicalisme vaak als synoniem gebruikt, dit terwijl er een wezenlijk verschil is tussen de twee. (Zie ook “Radicalisme”)
Regel 70: Regel 73:
   * **Federatie:​** //​fe-de-ra-tie (de; zn.)//; Organisatie gebaseerd op een (con)federalistisch model. Hedendaagse voorbeelden van federaties zijn de //​Föderation Deutshsprachicher Anarchist*innen (FdA)// en de //​Internationale van Anarchistische Federaties (IFA)//. (Zie ook "​Federalisme"​ en "​Confederalisme"​) ​   * **Federatie:​** //​fe-de-ra-tie (de; zn.)//; Organisatie gebaseerd op een (con)federalistisch model. Hedendaagse voorbeelden van federaties zijn de //​Föderation Deutshsprachicher Anarchist*innen (FdA)// en de //​Internationale van Anarchistische Federaties (IFA)//. (Zie ook "​Federalisme"​ en "​Confederalisme"​) ​
   * **Feminisme:​** //​fe-mi-nis-me (het; zn. -isme)//; Maatschappijkritisch streven dat zich verzet tegen geslachtshiërarchieën als de benadeling, onderdrukking en uitbuiting van vrouwen. Er zijn binnen het feminisme verschillende opvattingen over doelen en hoe deze te bereiken. Zo is er een verschil van mening of werkelijke gelijkheid tussen man en vrouw wel behaald kan worden binnen een hiërarchische en ongelijke samenleving als de huidige. //​Postfeminisme//​ wijst de binaire (tweeslachtige) indeling van mensen in '​man'​ en '​vrouw'​ af, en stelt dat dit onderscheid buiten biologisch, vooral een maatschappelijk construct is. //Wij vrouwen dragen de zware last van de macht die mannen over vele generaties van barbarij over ons hebben geworpen. Het feminisme is erop gericht zich van deze last te bevrijden en niet, om het domein van het '​sterkere geslacht'​ te veroveren. Wij willen ons niet vermannelijken.//​ - Soledad Gustavo (Zie ook "​Anarcha-feminisme"​ en "​Misogenie"​)   * **Feminisme:​** //​fe-mi-nis-me (het; zn. -isme)//; Maatschappijkritisch streven dat zich verzet tegen geslachtshiërarchieën als de benadeling, onderdrukking en uitbuiting van vrouwen. Er zijn binnen het feminisme verschillende opvattingen over doelen en hoe deze te bereiken. Zo is er een verschil van mening of werkelijke gelijkheid tussen man en vrouw wel behaald kan worden binnen een hiërarchische en ongelijke samenleving als de huidige. //​Postfeminisme//​ wijst de binaire (tweeslachtige) indeling van mensen in '​man'​ en '​vrouw'​ af, en stelt dat dit onderscheid buiten biologisch, vooral een maatschappelijk construct is. //Wij vrouwen dragen de zware last van de macht die mannen over vele generaties van barbarij over ons hebben geworpen. Het feminisme is erop gericht zich van deze last te bevrijden en niet, om het domein van het '​sterkere geslacht'​ te veroveren. Wij willen ons niet vermannelijken.//​ - Soledad Gustavo (Zie ook "​Anarcha-feminisme"​ en "​Misogenie"​)
-  * **Feodaal:** //fe-o-daal (bn., feodalisme)//; **1** Tot het leenstelsel behorend, pré-kapitalistisch maatschappelijk systeem; //een feodale maatschappij//;​ Waar overheidsgezag wordt uitgeoefend volgens een rechtsbetrekking tussen '​heer'​ (adel) en '​horigen'​ (bezitlozen). Grond behoord de adel en de horigen bewerken deze. Zij mogen hierop en hiervan leven, maar zijn het grootste deel hetgeen het land opbrengt verschuldigd aan de grondbezitter - //het is immers diens grond// ​**2** Herinnerend aan het oude leenstelsel:​ //feodale begrippen//;​ //het gaat er in het bestuur nogal feodaal aan toe//.+  * **Feodalisme:** //fe-o-da-lisme ​(zn., feodaal)//; **1** Tot het leenstelsel behorend, pré-kapitalistisch maatschappelijk systeem; //een feodale maatschappij//;​ Waar overheidsgezag wordt uitgeoefend volgens een rechtsbetrekking tussen '​heer'​ (adel) en '​horigen'​ (bezitlozen). Grond behoord de adel en de horigen bewerken deze. Zij mogen hierop en hiervan leven, maar zijn het grootste deel hetgeen het land opbrengt verschuldigd aan de grondbezitter - //het is immers diens grond//; //​Feodaal// ​Herinnerend aan het oude leenstelsel:​ //feodale begrippen//;​ //het gaat er in het bestuur nogal feodaal aan toe//.
   * **Fordisme:​** //​for-dis-me (zn., het)//; ​ Refereert naar de eerste implementatie van lopendebandwerk in de Ford fabrieken en de denkbeelden van Henry Ford. Werknemers van zijn fabrieken moesten volgens hem genoeg verdienen om ook de auto’s van Ford te kunnen kopen om zo weer de verkoop te stimuleren – een model dus voor de consumptiemaatschappij. De periode hierna wordt soms beschreven als postfordisme – de verschuiving naar een diensteneconomie,​ van massaproductie naar specifieke goederen en diensten en een verandering in bedrijfsstructuren – flexibilisering en kleinere gespecialiseerde bedrijven die elkaar toeleveren i.p.v. grote ondernemingen die de hele keten van grondstof tot eindproduct beheersen.   * **Fordisme:​** //​for-dis-me (zn., het)//; ​ Refereert naar de eerste implementatie van lopendebandwerk in de Ford fabrieken en de denkbeelden van Henry Ford. Werknemers van zijn fabrieken moesten volgens hem genoeg verdienen om ook de auto’s van Ford te kunnen kopen om zo weer de verkoop te stimuleren – een model dus voor de consumptiemaatschappij. De periode hierna wordt soms beschreven als postfordisme – de verschuiving naar een diensteneconomie,​ van massaproductie naar specifieke goederen en diensten en een verandering in bedrijfsstructuren – flexibilisering en kleinere gespecialiseerde bedrijven die elkaar toeleveren i.p.v. grote ondernemingen die de hele keten van grondstof tot eindproduct beheersen.
  
Regel 80: Regel 83:
 ===== H ===== ===== H =====
   * **Heersende Klasse:** //​heer-sen-de klas-se (de; zn., samenstelling)//;​ Sociale klasse die de politieke en vaak ook economische heerschappij heeft over de samenleving. Deze heersende klasse bestaat tegenover een of meerdere gedomineerde klassen. De machtsgelijkheid die Marx voorspelde te ontstaan nadat de klassenstrijd de daaropvolgende dictatuur van het proletariaat had geïnstalleerd leidde tot niets anders dan een nieuwe heersende klasse - dit in tegenstelling tot de afschaffing van overheersing.   * **Heersende Klasse:** //​heer-sen-de klas-se (de; zn., samenstelling)//;​ Sociale klasse die de politieke en vaak ook economische heerschappij heeft over de samenleving. Deze heersende klasse bestaat tegenover een of meerdere gedomineerde klassen. De machtsgelijkheid die Marx voorspelde te ontstaan nadat de klassenstrijd de daaropvolgende dictatuur van het proletariaat had geïnstalleerd leidde tot niets anders dan een nieuwe heersende klasse - dit in tegenstelling tot de afschaffing van overheersing.
 +  * **Hegemonie:​** //​he-ge-mo-nie (de; zn.)//; Van het Griekse //​ἡγεμών//​ (hègemoon),​ "​aanvoerder,​ leider"​);​ het overwicht op uiteenlopende gebieden als politiek, cultuur, ideologie en handel door een partij, staat, religieus of politiek systeem waardoor deze indirecte macht over anderen kan uitoefenen.
   * **Hiërarchie:​** //​hië-rar-chie (de; zn., -ën)//; Van het Griekse //​ἱεραρχία//​ (hierarchia),​ "​heersen van een hoge priester",​ van ἱεράρχης hierarkhes, "​leider van heilige rituelen";​ een organisatie van onderdelen (objecten, namen, waardes, categoriën,​ mensen etc.) waarbij elk onderdeel gerepresenteerd wordt als "​boven",​ "​gelijk"​ of "​onder"​ de andere. In maatschappelijke termen betekend dit een maatschappelijke ordening waar verschillende hiërarchieën bepalen of iemand meer of minder maatschappelijke invloed heeft - bijv. economisch, politiek of sociaal.   * **Hiërarchie:​** //​hië-rar-chie (de; zn., -ën)//; Van het Griekse //​ἱεραρχία//​ (hierarchia),​ "​heersen van een hoge priester",​ van ἱεράρχης hierarkhes, "​leider van heilige rituelen";​ een organisatie van onderdelen (objecten, namen, waardes, categoriën,​ mensen etc.) waarbij elk onderdeel gerepresenteerd wordt als "​boven",​ "​gelijk"​ of "​onder"​ de andere. In maatschappelijke termen betekend dit een maatschappelijke ordening waar verschillende hiërarchieën bepalen of iemand meer of minder maatschappelijke invloed heeft - bijv. economisch, politiek of sociaal.
   * **Historisch materialisme:​** //​his-to-risch ma-te-ria-lis-me (het; zn. samenstelling)//;​ Geschiedbeschouwing die vooral in het marxisme wordt gebruikt waarbij deze in grote mate bepaald door materiële, economische,​ omstandigheden;​ deze worden beschouwd als de oorzaak voor de sociale verhoudingen en de verdeling van maatschappijen in klassen, die voortdurend strijd met elkaar leveren. Marx presenteerde zijn geschiedkundig werk op dialectische wijze, in navolging van Hegel, maar waar Hegel de geschiedenis als een strijd tussen tegengestelde ideeën beschouwt, ziet Marx de mensen zelf aan het werk, verenigd in klassen die onderling strijden om hun economische positie te behouden of verdedigen. Anarchistische denkers hebben meermaals kritiek geleverd op deze marxistische benadering omdat de ontwikkeling van de geschiedenis daarbinnen als een vooraf vaststaande ontwikkeling wordt gepresenteerd. De kritiek baseert zich er op dat daarmee het eigen handelingsvermogen om de ontwikkeling van de geschiedenis te veranderen wordt ontnomen - men verwordt tot een toeschouwer van de verandering in plaats van een zelfbewust actief handelende mens die de ontwikkeling van de revolutie zelf kan bepalen.   * **Historisch materialisme:​** //​his-to-risch ma-te-ria-lis-me (het; zn. samenstelling)//;​ Geschiedbeschouwing die vooral in het marxisme wordt gebruikt waarbij deze in grote mate bepaald door materiële, economische,​ omstandigheden;​ deze worden beschouwd als de oorzaak voor de sociale verhoudingen en de verdeling van maatschappijen in klassen, die voortdurend strijd met elkaar leveren. Marx presenteerde zijn geschiedkundig werk op dialectische wijze, in navolging van Hegel, maar waar Hegel de geschiedenis als een strijd tussen tegengestelde ideeën beschouwt, ziet Marx de mensen zelf aan het werk, verenigd in klassen die onderling strijden om hun economische positie te behouden of verdedigen. Anarchistische denkers hebben meermaals kritiek geleverd op deze marxistische benadering omdat de ontwikkeling van de geschiedenis daarbinnen als een vooraf vaststaande ontwikkeling wordt gepresenteerd. De kritiek baseert zich er op dat daarmee het eigen handelingsvermogen om de ontwikkeling van de geschiedenis te veranderen wordt ontnomen - men verwordt tot een toeschouwer van de verandering in plaats van een zelfbewust actief handelende mens die de ontwikkeling van de revolutie zelf kan bepalen.
   * **Humanisme:​** //​hu-ma-nis-me (het; zn.)//; Van het Latijnse //humanus// (menselijk),​ levensbeschouwing die zich niet beroept op een goddelijke openbaring, maar vertrouwt op het vermogen van de mens om zelf het leven zin te geven, zich baserend op universele waarden zoals menselijke waardigheid,​ mondigheid, vrijheid, tolerantie en verantwoordelijkheid. ​   * **Humanisme:​** //​hu-ma-nis-me (het; zn.)//; Van het Latijnse //humanus// (menselijk),​ levensbeschouwing die zich niet beroept op een goddelijke openbaring, maar vertrouwt op het vermogen van de mens om zelf het leven zin te geven, zich baserend op universele waarden zoals menselijke waardigheid,​ mondigheid, vrijheid, tolerantie en verantwoordelijkheid. ​
- 
  
 ===== I ===== ===== I =====
Regel 91: Regel 94:
   * **Imperialisme:​** //​im-pe-ri-a-lis-me (het; zn.)//; Van het Latijnse //​imperium//,​ vert. wereldrijk of opperheerschappij;​ Imperialisme is het nastreven van een zo groot, machtig en welvarend mogelijk rijk - eigenlijk de doeleinden van elke natiestaat. Dit gaat over het algemeen gepaard met de ongebreidelde drang tot de uitbreiding buiten de eigen landsgrenzen en de onderwerping van andere gebieden en volkeren ten bate van het betreffende rijk. Hieruit voort komt ook het kolonialisme.   * **Imperialisme:​** //​im-pe-ri-a-lis-me (het; zn.)//; Van het Latijnse //​imperium//,​ vert. wereldrijk of opperheerschappij;​ Imperialisme is het nastreven van een zo groot, machtig en welvarend mogelijk rijk - eigenlijk de doeleinden van elke natiestaat. Dit gaat over het algemeen gepaard met de ongebreidelde drang tot de uitbreiding buiten de eigen landsgrenzen en de onderwerping van andere gebieden en volkeren ten bate van het betreffende rijk. Hieruit voort komt ook het kolonialisme.
   * **Intersectionaliteit:​** //​in-ter-sec-tio-na-li-teit (bn.)//; Van het Engelse //​intersection//,​ vert. intersectie,​ kruispunt of snijvlak. Sociale theorie waarbij aandacht wordt besteed aan de verschillende identiteiten die een persoon heeft (of juist niet heeft), die gezamenlijk van invloed zijn op de maatschappelijke positie van een persoon of bevolkingsgroep. Intersectionaliteit gaat er van uit dat discriminatie als seksisme, racisme, homo- of transfobie, van een handicap of iemands klassenpositie niet op zichzelf staan maar vaak gestapeld zijn. Zo kan een welgestelde vrouw bijvoorbeeld nog steeds beter af zijn dan een vrouw uit een armere klasse. De economische positie van de laatste kan mogelijk sterk van invloed zijn op de emancipatorische mogelijkheden die iemand heeft.   * **Intersectionaliteit:​** //​in-ter-sec-tio-na-li-teit (bn.)//; Van het Engelse //​intersection//,​ vert. intersectie,​ kruispunt of snijvlak. Sociale theorie waarbij aandacht wordt besteed aan de verschillende identiteiten die een persoon heeft (of juist niet heeft), die gezamenlijk van invloed zijn op de maatschappelijke positie van een persoon of bevolkingsgroep. Intersectionaliteit gaat er van uit dat discriminatie als seksisme, racisme, homo- of transfobie, van een handicap of iemands klassenpositie niet op zichzelf staan maar vaak gestapeld zijn. Zo kan een welgestelde vrouw bijvoorbeeld nog steeds beter af zijn dan een vrouw uit een armere klasse. De economische positie van de laatste kan mogelijk sterk van invloed zijn op de emancipatorische mogelijkheden die iemand heeft.
 +
 ===== J ===== ===== J =====
   * **Jakobijnen:​** //​ja-ko-bij-nen (de; meerv., zn.)//; Uit het Frans: //​Jacobins//,​ zij vormden tijdens de Franse Revolutie van 1789 tot 1794 een centralistische,​ hervormingsgezinde beweging, die zich inzette voor meer sociale rechtvaardigheid,​ volkssoevereiniteit en de ondeelbaarheid van de Franse Republiek. Het politieke model van de Jacobijnen zou later voor de Bolsjewiki inspiratie zijn - met alle gevolgen van dien.   * **Jakobijnen:​** //​ja-ko-bij-nen (de; meerv., zn.)//; Uit het Frans: //​Jacobins//,​ zij vormden tijdens de Franse Revolutie van 1789 tot 1794 een centralistische,​ hervormingsgezinde beweging, die zich inzette voor meer sociale rechtvaardigheid,​ volkssoevereiniteit en de ondeelbaarheid van de Franse Republiek. Het politieke model van de Jacobijnen zou later voor de Bolsjewiki inspiratie zijn - met alle gevolgen van dien.
 +
 ===== K ===== ===== K =====
   * **Kapitaal:​** //​ka-pi-taal (het; zn., -isme)//; **1** Alle aan de productie deelhebbende en ingezette middelen als geld, machines, arbeidskracht,​ grondstoffen,​ (en in steeds grotere maten) kennis etc. Ook de meerwaarde die hiermee kan worden geproduceerd wordt hiertoe gerekend, wederom met arbeid, productie en handel **2** De geldwaarde van de kapitaalgoederen van een persoon, bedrijf of maatschappij **3** Titel van één van de belangrijkste analyses van het kapitalistische economische model, "Das Kapital"​ (vert. Het Kapitaal"​) van Karl Marx. //"Het kapitaal is dan ook geen persoonlijke,​ maar een maatschappelijke macht"//​ - K. Marx, F. Engels, Communistisch Manifest, 1848 (Zie ook "​Eigendom"​ en "​Kapitalisme"​)   * **Kapitaal:​** //​ka-pi-taal (het; zn., -isme)//; **1** Alle aan de productie deelhebbende en ingezette middelen als geld, machines, arbeidskracht,​ grondstoffen,​ (en in steeds grotere maten) kennis etc. Ook de meerwaarde die hiermee kan worden geproduceerd wordt hiertoe gerekend, wederom met arbeid, productie en handel **2** De geldwaarde van de kapitaalgoederen van een persoon, bedrijf of maatschappij **3** Titel van één van de belangrijkste analyses van het kapitalistische economische model, "Das Kapital"​ (vert. Het Kapitaal"​) van Karl Marx. //"Het kapitaal is dan ook geen persoonlijke,​ maar een maatschappelijke macht"//​ - K. Marx, F. Engels, Communistisch Manifest, 1848 (Zie ook "​Eigendom"​ en "​Kapitalisme"​)
Regel 105: Regel 110:
   * **Leninisme:​** //​le-nin-isme (het; zn., -isme)//; Ook wel Marxistisch-Leninisme of Bolsjewisme;​ Marxistische richting genoemd naar Russisch politiek leider Vladimir Lenin (1870-1924) die er naar streeft om via de verovering van de staat de socialistische wereldrevolutie te ontketenen. (Zie ook "​Bolsjewisme"​)   * **Leninisme:​** //​le-nin-isme (het; zn., -isme)//; Ook wel Marxistisch-Leninisme of Bolsjewisme;​ Marxistische richting genoemd naar Russisch politiek leider Vladimir Lenin (1870-1924) die er naar streeft om via de verovering van de staat de socialistische wereldrevolutie te ontketenen. (Zie ook "​Bolsjewisme"​)
   * **LGBTQ:** //(afk.)//; Lesbian-Gay-Bisexual-Transgender-Queer   * **LGBTQ:** //(afk.)//; Lesbian-Gay-Bisexual-Transgender-Queer
 +  * **Liberalisme:​**
   * **Libertair:​** //​li-ber-tair (bn., adj., -e)//; **1** Een ander woord voor '​vrij'​ **2** Toevoeging ter aanduiding van een houding, gedachte of grondbeginsel dat men nastreeft, in de basis zonder staat; vrij van de staat **3** Vaak als aanduiding van het anarchisme gebruikt - libertair-communisme is simpelweg een mogelijke andere aanduiding voor het anarcho-communisme. De anarchistische arbeidersbeweging in het Frankrijk van de 19de en 20ste eeuw noemde zich in eerste instantie '​libertair',​ hier wordt de term dan ook nog steeds veel gebruikt - zoals de krant //Le Monde Libertaire//​. Wordt soms ook gebruikt om het beladen begrippen als //​anarchisme//​ of //​anarchist//​ te vermijden. Hoewel slechts een letter verschillend,​ moet het woord //​libertair//​ niet verward worden met het //​libert__a__risme//,​ dat niets anders is dan radicaal kapitalisme **4** Ander woord voor //​anarchist//​ of //vrij communist//​. ​   * **Libertair:​** //​li-ber-tair (bn., adj., -e)//; **1** Een ander woord voor '​vrij'​ **2** Toevoeging ter aanduiding van een houding, gedachte of grondbeginsel dat men nastreeft, in de basis zonder staat; vrij van de staat **3** Vaak als aanduiding van het anarchisme gebruikt - libertair-communisme is simpelweg een mogelijke andere aanduiding voor het anarcho-communisme. De anarchistische arbeidersbeweging in het Frankrijk van de 19de en 20ste eeuw noemde zich in eerste instantie '​libertair',​ hier wordt de term dan ook nog steeds veel gebruikt - zoals de krant //Le Monde Libertaire//​. Wordt soms ook gebruikt om het beladen begrippen als //​anarchisme//​ of //​anarchist//​ te vermijden. Hoewel slechts een letter verschillend,​ moet het woord //​libertair//​ niet verward worden met het //​libert__a__risme//,​ dat niets anders is dan radicaal kapitalisme **4** Ander woord voor //​anarchist//​ of //vrij communist//​. ​
   * **Libertarisme:​** //​li-ber-ta-ris-me (het; zn.)//; Politieke filosofie waarbij vrijheid door middel van individuele soevereiniteit en het non-agressieprincipe centraal staan. Op economisch gebied stellen libertariërs privaat bezit als fundamenteel onderdeel van deze individuele soevereiniteit,​ hierom zijn libertariërs meestal aanhangers zijn van 'vrije markt' en kapitalisme. Libertariërs zijn voor een zo klein mogelijke overheid óf de afschaffing ervan in het geheel, waarbij 'de markt' de belangrijkste maatschappelijke regulering zou moeten realiseren. Hier breekt het dan ook duidelijk met links-libertairen,​ die stellen dat //ook// economische overheersing een vorm van onderdrukking met zich mee brengt. Een andere namen voor libertarisme zijn '​voluntarisme',​ '​agorisme',​ '​minarchisme'​ of '​anarcho-kapitalisme'​. (Zie ook "​Kapitalisme"​ en "​Libertair"​)   * **Libertarisme:​** //​li-ber-ta-ris-me (het; zn.)//; Politieke filosofie waarbij vrijheid door middel van individuele soevereiniteit en het non-agressieprincipe centraal staan. Op economisch gebied stellen libertariërs privaat bezit als fundamenteel onderdeel van deze individuele soevereiniteit,​ hierom zijn libertariërs meestal aanhangers zijn van 'vrije markt' en kapitalisme. Libertariërs zijn voor een zo klein mogelijke overheid óf de afschaffing ervan in het geheel, waarbij 'de markt' de belangrijkste maatschappelijke regulering zou moeten realiseren. Hier breekt het dan ook duidelijk met links-libertairen,​ die stellen dat //ook// economische overheersing een vorm van onderdrukking met zich mee brengt. Een andere namen voor libertarisme zijn '​voluntarisme',​ '​agorisme',​ '​minarchisme'​ of '​anarcho-kapitalisme'​. (Zie ook "​Kapitalisme"​ en "​Libertair"​)
 +  * **Links-communisme:​**
  
 ===== M ===== ===== M =====
-  * **Maoïsme:​** //​ma-o-is-me (het; zn., -isme)//; **1** Autoritaire politieke stroming die zich baseert op uitleg van het Marxistisch-Leninistisme ​volgens Mao Zedong. Het Maoïsme richtte zich tot het stedelijke proletariaat,​ de boeren en de nationale burgerij, dit in tegenstelling tot het beleid van de Sovjet-Unie en de communistische partijen in West-Europa,​ dat zich meer concentreerde op arbeiders in de industrie. In Nederland had het Maoïsme vooral in de jaren '60 en '70 veel invloed binnen de socialistische bewegingen. Wereldwijd bestaan nog steeds de nodige Maoïstische guerrillagroepen,​ bijv. in de Filepijnen, India, Nepal. ​+  * **Maoïsme:​** //​ma-o-is-me (het; zn., -isme)//; **1** Autoritaire politieke stroming die zich baseert op uitleg van het Marxistisch-Leninisme ​volgens Mao Zedong. Het Maoïsme richtte zich tot het stedelijke proletariaat,​ de boeren en de nationale burgerij, dit in tegenstelling tot het beleid van de Sovjet-Unie en de communistische partijen in West-Europa,​ dat zich meer concentreerde op arbeiders in de industrie. In Nederland had het Maoïsme vooral in de jaren '60 en '70 veel invloed binnen de socialistische bewegingen. Wereldwijd bestaan nog steeds de nodige Maoïstische guerrillagroepen,​ bijv. in de Filepijnen, India, Nepal. ​
   * **Martelaar:​** //​mar-te-laar (de; zn., -s)//; Iemand die zijn of haar leven offert voor diens geloof of overtuiging.   * **Martelaar:​** //​mar-te-laar (de; zn., -s)//; Iemand die zijn of haar leven offert voor diens geloof of overtuiging.
   * **Marxisme:​** //​marx-is-me (het; zn., -isme)//; Communistische theorie, genoemd naar de Duitse filosoof Karl Marx (1818-1883). Het is de moeite waard de oorsprong te onderzoeken van Marx zijn uitspraak //"Het enige dat ik weet, is dat ik geen Marxist ben"//,​ dat waarschijnlijk een reactie was op de meer opportunistische en reformistische elementen in de socialistische en communistische beweging in zijn tijd. Tegenwoordig zijn er vele verschillende politieke stromingen die zich baseren op de ideeën van Marx, van het anti-autoritaire Autonoom-Marxisme tot het extreem autoritaire Stalinisme.   * **Marxisme:​** //​marx-is-me (het; zn., -isme)//; Communistische theorie, genoemd naar de Duitse filosoof Karl Marx (1818-1883). Het is de moeite waard de oorsprong te onderzoeken van Marx zijn uitspraak //"Het enige dat ik weet, is dat ik geen Marxist ben"//,​ dat waarschijnlijk een reactie was op de meer opportunistische en reformistische elementen in de socialistische en communistische beweging in zijn tijd. Tegenwoordig zijn er vele verschillende politieke stromingen die zich baseren op de ideeën van Marx, van het anti-autoritaire Autonoom-Marxisme tot het extreem autoritaire Stalinisme.
 +  * **Massa lijn:**
 +  * **Meerwaarde:​**
   * **Middenklasse:​** //​mid-den-klas-se (de; zn., -n)//; Maatschappelijke klasse die in feite vaak de bovenlaag van de arbeidersklasse vormt. In praktijk vaak economisch welvarender en hoogopgeleid en vaker loyaal aan de heersende klasse. Syn. //​middenstand//​. Komt deze welvaart echter in gevaar, dan kan de loyaliteit van deze klasse ook gaan schuiven. (Zie ook "​Klasse"​)   * **Middenklasse:​** //​mid-den-klas-se (de; zn., -n)//; Maatschappelijke klasse die in feite vaak de bovenlaag van de arbeidersklasse vormt. In praktijk vaak economisch welvarender en hoogopgeleid en vaker loyaal aan de heersende klasse. Syn. //​middenstand//​. Komt deze welvaart echter in gevaar, dan kan de loyaliteit van deze klasse ook gaan schuiven. (Zie ook "​Klasse"​)
   * **Militant:​** //​mi-li-tant (bn., -e,-er, -st)//; **1** Strijdlustig of strijdbaar, synoniem voor aanvallend: //militant van aard//; //een militante houding//; **2** (zn., de, -en) Persoonsaanduiding voor iemand die zich actief strijdbaar inzet voor diens idealen, al dan niet als lid van een organisatie of partij.   * **Militant:​** //​mi-li-tant (bn., -e,-er, -st)//; **1** Strijdlustig of strijdbaar, synoniem voor aanvallend: //militant van aard//; //een militante houding//; **2** (zn., de, -en) Persoonsaanduiding voor iemand die zich actief strijdbaar inzet voor diens idealen, al dan niet als lid van een organisatie of partij.
   * **Militarisme:​** //​mi-li-ta-ris-me (het; zn., -isme)//; **1** Fanatieke, positieve houding ten opzichte van de militaire geest en al wat tot het militaire behoort; **2** Overwegende invloed van de stand der militairen op de samenleving;​ **3** opvatting die deze militaire invloed wenselijk acht.   * **Militarisme:​** //​mi-li-ta-ris-me (het; zn., -isme)//; **1** Fanatieke, positieve houding ten opzichte van de militaire geest en al wat tot het militaire behoort; **2** Overwegende invloed van de stand der militairen op de samenleving;​ **3** opvatting die deze militaire invloed wenselijk acht.
 +  * **Militie:​**
   * **Misogenie:​** //​mi-so-ge-nie (de; zn.)//; Ander woord voor //​vrouwenhaat//;​ Het begrip kan zowel individueel als institutioneel worden toegepast. Individueel:​ een persoonlijke houding, een haat of misprijzen voor vrouwen, hetzij uitdrukkelijk en open, hetzij meer subtiel. Institutioneel:​ achterstelling van vrouwen in het burgerlijk recht zoals dat vrouwen geen stemrecht hadden, na het huwelijk als onbekwaam werden geacht of, zoals nog bestaat in een aantal Arabische landen en in het kerkelijk recht.   * **Misogenie:​** //​mi-so-ge-nie (de; zn.)//; Ander woord voor //​vrouwenhaat//;​ Het begrip kan zowel individueel als institutioneel worden toegepast. Individueel:​ een persoonlijke houding, een haat of misprijzen voor vrouwen, hetzij uitdrukkelijk en open, hetzij meer subtiel. Institutioneel:​ achterstelling van vrouwen in het burgerlijk recht zoals dat vrouwen geen stemrecht hadden, na het huwelijk als onbekwaam werden geacht of, zoals nog bestaat in een aantal Arabische landen en in het kerkelijk recht.
   * **Monarchie:​** //​mo-nar-chie (de; zn., -ën)//; Van het Griekse //monos// (vert. één of enkeling); Regeringsvorm gebaseerd op de alleenheerschappij en absolutie van een monarch (zij het een koning of keizer), vaak met overerfelijke rechten op basis van bloedlijn (van heerser op kind). //In deze zin zou de republieken Noord-Korea evenwel als monarchie bestempeld kunnen worden.//   * **Monarchie:​** //​mo-nar-chie (de; zn., -ën)//; Van het Griekse //monos// (vert. één of enkeling); Regeringsvorm gebaseerd op de alleenheerschappij en absolutie van een monarch (zij het een koning of keizer), vaak met overerfelijke rechten op basis van bloedlijn (van heerser op kind). //In deze zin zou de republieken Noord-Korea evenwel als monarchie bestempeld kunnen worden.//
   * **Monarchist:​** //​mo-nar-chist (de; zn,. -en)//; Aanhanger van de monarchie. (Zie ook '​Monarchie'​)   * **Monarchist:​** //​mo-nar-chist (de; zn,. -en)//; Aanhanger van de monarchie. (Zie ook '​Monarchie'​)
 +
 ===== N ===== ===== N =====
   * **Nationalisme:​** //​na-tio-na-lis-me (het; zn. -n)//; Het aanhangen van het bestaan van //de natie// (met de opvatting dat deze een natuurgegeven is en altijd al daar was). Nationalisme is de opvatting dat het "eigen volk", en de eigen staat, boven alle anderen uitverkoren is. Nationalisme verondersteld dat "​afkomst"​ of etniciteit belangrijker is dan klassentegenstellingen en schuiven collectieve //​vereländung//​. Hierom hanteren nationalistische bewegingen vaak pseudo-revolutionaire slogans maar voorstaan eerder een corporatistische politiek en schuiven problemen af op minderheden en politieke tegenstanders in de samenleving. In het dagelijks gebruik wordt het begrip vaak gelijkgesteld met //​chauvinisme//​. (Zie ook "​Volk"​ en "​Corporatisme"​)   * **Nationalisme:​** //​na-tio-na-lis-me (het; zn. -n)//; Het aanhangen van het bestaan van //de natie// (met de opvatting dat deze een natuurgegeven is en altijd al daar was). Nationalisme is de opvatting dat het "eigen volk", en de eigen staat, boven alle anderen uitverkoren is. Nationalisme verondersteld dat "​afkomst"​ of etniciteit belangrijker is dan klassentegenstellingen en schuiven collectieve //​vereländung//​. Hierom hanteren nationalistische bewegingen vaak pseudo-revolutionaire slogans maar voorstaan eerder een corporatistische politiek en schuiven problemen af op minderheden en politieke tegenstanders in de samenleving. In het dagelijks gebruik wordt het begrip vaak gelijkgesteld met //​chauvinisme//​. (Zie ook "​Volk"​ en "​Corporatisme"​)
   * **Nationalisatie:​** //​na-tio-na-li-sa-tie (de; zn., -s)//; Het onder bestuur van de staat brengen van de economie of delen van de economie. De staat wordt eigenaar van de onderneming,​ de werknemers komen daarmee voor de staat te werken. Het omgekeerde van dit proces is //​privatisering//;​ Libertair communisten en anarchisten menen echter dat de economie moet worden //​gesocialiseerd//,​ ter beschikking van de werkende klasse. Nationalisatie is niet noodzakelijk socialisatie aangezien, de winsten niet altijd toekomen aan de arbeiders, de schulden echter via belastingen wel. Tevens blijven de arbeiders blijven in een afhankelijke positie, de staat blijft de baas. (Zie ook "​Socialisatie",​ "​Privatiseren"​)   * **Nationalisatie:​** //​na-tio-na-li-sa-tie (de; zn., -s)//; Het onder bestuur van de staat brengen van de economie of delen van de economie. De staat wordt eigenaar van de onderneming,​ de werknemers komen daarmee voor de staat te werken. Het omgekeerde van dit proces is //​privatisering//;​ Libertair communisten en anarchisten menen echter dat de economie moet worden //​gesocialiseerd//,​ ter beschikking van de werkende klasse. Nationalisatie is niet noodzakelijk socialisatie aangezien, de winsten niet altijd toekomen aan de arbeiders, de schulden echter via belastingen wel. Tevens blijven de arbeiders blijven in een afhankelijke positie, de staat blijft de baas. (Zie ook "​Socialisatie",​ "​Privatiseren"​)
-  * **Newspeak:​** //new-speak (de; zn., Engels)//; Vertaald: nieuwspraak;​ Wanneer woorden bewust van betekenis ontdaan worden, of zelfs geheel een tegenovergestelde betekenis worden toegedeeld. De term komt uit het boek 1984 van George Orwell. Hoewel Orwell’s dystopie slechts tot 1984 reikte, is in 2016 fictie ingehaald door de werkelijkheid - het voormalige //Minsterie van Oorlog// heet inmiddels het //Minsterie ​van Defensie//, verzetsstrijders zijn terroristen en liefdadigheid voor geillegaliseerden tracht men tot een misdaad te maken. Wellicht is Newspeak iets van alle tijden, het heeft echter met de reikwijdte van moderne technologie enorm aan invloed gewonnen.+  * **Newspeak:​** //new-speak (de; zn., Engels)//; Vertaald: nieuwspraak;​ Wanneer woorden bewust van betekenis ontdaan worden, of zelfs geheel een tegenovergestelde betekenis worden toegedeeld. De term komt uit het boek 1984 van George Orwell. Hoewel Orwell’s dystopie slechts tot 1984 reikte, is in 2016 fictie ingehaald door de werkelijkheid - het voormalige //Minsterie van Oorlog// heet inmiddels het //Ministerie ​van Defensie//, verzetsstrijders zijn terroristen en liefdadigheid voor geillegaliseerden tracht men tot een misdaad te maken. Wellicht is Newspeak iets van alle tijden, het heeft echter met de reikwijdte van moderne technologie enorm aan invloed gewonnen.
   * **Neoliberalisme:​** //​ne-o-li-be-ra-lis-me (het; zn., -isme)//; Vanaf de jaren tachtig internationaal overheersende economische beleid in de kapitalistische wereldeconomie. Ideologie die de liberale opvatting van een zich terugtrekkende staat vooral wilt toepassen op de economische sfeer - resulterend in de zogenaamde "vrije markt" waarbij de bezitter vrij is te doen wat deze wilt. Het resultaat is echter dat diegene die niets bezitten aan de grillen van de bezittende klasse zijn overgeleverd,​ wat uiteindelijk de economische en maatschappelijke ongelijkheid alleen maar verder vergroot. Dit //​laissez-faire//​-achtige beleid wordt gekenmerkt door privatisering,​ bezuinigingen op sociale voorzieningen,​ deregulering,​ vrijhandel, en vermindering van overheidsuitgaven,​ om zo de rol van de publieke sector te verkleinen. Ideologisch is het neoliberalisme schatplichtig aan de //Chicago School of Economics// waar Milton Friedman doceerde.   * **Neoliberalisme:​** //​ne-o-li-be-ra-lis-me (het; zn., -isme)//; Vanaf de jaren tachtig internationaal overheersende economische beleid in de kapitalistische wereldeconomie. Ideologie die de liberale opvatting van een zich terugtrekkende staat vooral wilt toepassen op de economische sfeer - resulterend in de zogenaamde "vrije markt" waarbij de bezitter vrij is te doen wat deze wilt. Het resultaat is echter dat diegene die niets bezitten aan de grillen van de bezittende klasse zijn overgeleverd,​ wat uiteindelijk de economische en maatschappelijke ongelijkheid alleen maar verder vergroot. Dit //​laissez-faire//​-achtige beleid wordt gekenmerkt door privatisering,​ bezuinigingen op sociale voorzieningen,​ deregulering,​ vrijhandel, en vermindering van overheidsuitgaven,​ om zo de rol van de publieke sector te verkleinen. Ideologisch is het neoliberalisme schatplichtig aan de //Chicago School of Economics// waar Milton Friedman doceerde.
   * **Nihilisme:​** //​ni-hi-lis-me (het; zn.,​-isme)//;​ In tegenstelling tot het dagelijks gebruik van het woord is het nihilisme een anti-politieke stroming uit het Rusland van de 19de eeuw. Deze proto-socialistische stroming kende een sterk anti-autoritair en militant karakter. Uitgebreide geschiedkundige omschrijvingen over deze beweging zijn te vinden in de eerste hoofdstukken van //De Ongekende Revolutie// van [[namespace:​Volin]] en //De Russische Ondergrondse//​ van [[namespace:​Stepnjak]].   * **Nihilisme:​** //​ni-hi-lis-me (het; zn.,​-isme)//;​ In tegenstelling tot het dagelijks gebruik van het woord is het nihilisme een anti-politieke stroming uit het Rusland van de 19de eeuw. Deze proto-socialistische stroming kende een sterk anti-autoritair en militant karakter. Uitgebreide geschiedkundige omschrijvingen over deze beweging zijn te vinden in de eerste hoofdstukken van //De Ongekende Revolutie// van [[namespace:​Volin]] en //De Russische Ondergrondse//​ van [[namespace:​Stepnjak]].
Regel 135: Regel 146:
   * **Patriarchaat:​** //​pa-tri-ar-chaat (het; zn.)//; Van het Latijnse //pater// - vader en //arche// - heersen, grond; In de moderne maatschappijanalyse staat het patriarchaat voor een sociale gemeenschap waarin ​ de man de dominante rol heeft ingenomen; het glazen plafond voor vrouwen is een kenmerk van de patriarchale samenleving. Patriarchaat staat voor ongelijkheid op basis van sekseverschillen. Feminisme bekritiseert het ongefundeerde patriarchaat. Onze huidige maatschappij wordt gekenmerkt door een sterk patriarchaat met ingebouwde vrouwenongelijkheid.   * **Patriarchaat:​** //​pa-tri-ar-chaat (het; zn.)//; Van het Latijnse //pater// - vader en //arche// - heersen, grond; In de moderne maatschappijanalyse staat het patriarchaat voor een sociale gemeenschap waarin ​ de man de dominante rol heeft ingenomen; het glazen plafond voor vrouwen is een kenmerk van de patriarchale samenleving. Patriarchaat staat voor ongelijkheid op basis van sekseverschillen. Feminisme bekritiseert het ongefundeerde patriarchaat. Onze huidige maatschappij wordt gekenmerkt door een sterk patriarchaat met ingebouwde vrouwenongelijkheid.
   * **Picketline:​** //​pi-cket-line (de; eng. zn., -s)//; Stakingslinie,​ dwz. een ketting van stakers voor de onderneming waar gestaakt wordt - meestal met protestborden,​ spandoeken etc. - om andere medewerkers en leveranciers de toegang te ontzeggen.   * **Picketline:​** //​pi-cket-line (de; eng. zn., -s)//; Stakingslinie,​ dwz. een ketting van stakers voor de onderneming waar gestaakt wordt - meestal met protestborden,​ spandoeken etc. - om andere medewerkers en leveranciers de toegang te ontzeggen.
-  * **Platformisme:​** //​plat-for-mis-me,​ (het; zn., -isme)//; Anarcho-communistische stroming die terug te leiden is op het document '​Organisatorisch Platform van Revolutionaire Anarchisten'​ opgesteld door o.a. [[namespace:​Ida Mett]], [[namespace:​Piotr Arshinov]] en [[namespace:​Nestor Makhno]]. Het Platform opereerde onder de slogan "​Eenheid in theorie, ​Eenheid ​in actie", ​waarmee ​het de nodige kritiek ​ontving ​van anarchisten als [[namespace:​Volin]] en [[namespace:​Errico Malatesta]]. Platformistische groepen zijn vooral verenigd via het [[http://​www.anarkismo.net|Anarkismo-netwerk]].+  * **Platformisme:​** //​plat-for-mis-me,​ (het; zn., -isme)//; Anarcho-communistische stroming die terug te leiden is op het document '[[namespace:​Organisatorisch Platform van de Revolutionaire Anarchisten]]' opgesteld door o.a. [[namespace:​Ida Mett]], [[namespace:​Piotr Arshinov]] en [[namespace:​Nestor Makhno]]. Het Platform opereerde onder de slogan "​Eenheid in theorie, ​eenheid ​in actie", ​en riep anarchisten op zich te verenigen in één organisatie. Hierom ontving ​het de nodige kritiek van anarchisten als [[namespace:​Volin]] en [[namespace:​Errico Malatesta]]. Platformistische groepen zijn vooral verenigd via het [[http://​www.anarkismo.net|Anarkismo-netwerk]].
   * **Polyamorie:​** //​po-ly-amo-rie (de; zn.)//; Polyamorie (van het Griekse πολύ poly, "veel, meerdere",​ en Latijnse amor, "​liefde"​) staat voor een levenswijze waarin men open staat voor het hebben van meer dan één liefdesrelatie tegelijkertijd,​ waarbij ruimte is voor seksualiteit,​ op de voorwaarde dat dit gebeurt in openheid en eerlijkheid en met medeweten en instemming van alle betrokkenen. Er wordt een groot belang gehecht aan ethiek en goede communicatie tussen partners en vaak ook met de partners van partners. Polyamorie onderscheidt zich daarmee nadrukkelijk van vreemdgaan of overspel.   * **Polyamorie:​** //​po-ly-amo-rie (de; zn.)//; Polyamorie (van het Griekse πολύ poly, "veel, meerdere",​ en Latijnse amor, "​liefde"​) staat voor een levenswijze waarin men open staat voor het hebben van meer dan één liefdesrelatie tegelijkertijd,​ waarbij ruimte is voor seksualiteit,​ op de voorwaarde dat dit gebeurt in openheid en eerlijkheid en met medeweten en instemming van alle betrokkenen. Er wordt een groot belang gehecht aan ethiek en goede communicatie tussen partners en vaak ook met de partners van partners. Polyamorie onderscheidt zich daarmee nadrukkelijk van vreemdgaan of overspel.
 +  * **Praktijk:​** ​
   * **Precair:​** //pre-cair (bn.)//; Afgeleid van het Latijnse //​precarius//​ = door bidden afgesmeekt, voorlopig uit gunst verleend. //Zij bevindt zich in een precaire situatie//, in een kwetsbare of afhankelijke positie verkeren. Wordt tegenwoordig vaak gebruikt om de sociaal-economische positie van iemand te omschrijven,​ meestal in relatie tot werk en inkomen of zorg - door bijv. flexibele arbeidscontracten of niet toereikende zorgbudgetten.   * **Precair:​** //pre-cair (bn.)//; Afgeleid van het Latijnse //​precarius//​ = door bidden afgesmeekt, voorlopig uit gunst verleend. //Zij bevindt zich in een precaire situatie//, in een kwetsbare of afhankelijke positie verkeren. Wordt tegenwoordig vaak gebruikt om de sociaal-economische positie van iemand te omschrijven,​ meestal in relatie tot werk en inkomen of zorg - door bijv. flexibele arbeidscontracten of niet toereikende zorgbudgetten.
   * **Precariaat:​** //​pre-ca-ri-aat (het; zn.)//; Groep/​klasse die afhankelijk is van de goedheid van anderen, groep/​klasse die in onzekere, kwetsbare, hachelijke omstandigheden leeft. Neoliberale regimes leggen zogenoemde verantwoordelijkheden voor het levenslot terug bij de geregeerden. Door verschillen in afkomst, etniciteit, rijkdom, opleiding, toegang tot invloedrijke personen, zijn bepaalde groepen mensen veel minder goed in staat om zich te wapenen tegen de onzekerheden van het neoliberale regime dan anderen. Doordat de kwetsbaarheid en hachelijke omstandigheden per persoon verschillen,​ is niet op eerste gezicht duidelijk dat deze kwetsbaarheid en onzekerheid een nieuw soort ongelijkheid in de samenleving tot stand brengt. Het scheppen van een precariaat vergemakkelijkt het voor neoliberale machthebbers om de ongelijkheid in de samenleving te bevorderen; Vergelijk: Als klassenbegrip voor sommigen de opvolger van het proletariaat(zie "​Proletariaat"​),​ voor anderen een toestand die door de klassen heen loopt ; Tegenovergesteld aan: sociale zekerheden, vertrouwen.   * **Precariaat:​** //​pre-ca-ri-aat (het; zn.)//; Groep/​klasse die afhankelijk is van de goedheid van anderen, groep/​klasse die in onzekere, kwetsbare, hachelijke omstandigheden leeft. Neoliberale regimes leggen zogenoemde verantwoordelijkheden voor het levenslot terug bij de geregeerden. Door verschillen in afkomst, etniciteit, rijkdom, opleiding, toegang tot invloedrijke personen, zijn bepaalde groepen mensen veel minder goed in staat om zich te wapenen tegen de onzekerheden van het neoliberale regime dan anderen. Doordat de kwetsbaarheid en hachelijke omstandigheden per persoon verschillen,​ is niet op eerste gezicht duidelijk dat deze kwetsbaarheid en onzekerheid een nieuw soort ongelijkheid in de samenleving tot stand brengt. Het scheppen van een precariaat vergemakkelijkt het voor neoliberale machthebbers om de ongelijkheid in de samenleving te bevorderen; Vergelijk: Als klassenbegrip voor sommigen de opvolger van het proletariaat(zie "​Proletariaat"​),​ voor anderen een toestand die door de klassen heen loopt ; Tegenovergesteld aan: sociale zekerheden, vertrouwen.
Regel 144: Regel 156:
   * **Productiemiddelen:​** //​pro-duc-tie-mid-de-len (de; zn.)//; **1** De middelen die nodig zijn om productie te draaien in bijvb. een werkplaats, fabriek, kantoor of om het land te bewerken. **2** Element uit het begrip '​kapitaal'​. (Zie ook "​Kapitaal",​ "​Eigendom"​ en "​Kapitalisme"​)  ​   * **Productiemiddelen:​** //​pro-duc-tie-mid-de-len (de; zn.)//; **1** De middelen die nodig zijn om productie te draaien in bijvb. een werkplaats, fabriek, kantoor of om het land te bewerken. **2** Element uit het begrip '​kapitaal'​. (Zie ook "​Kapitaal",​ "​Eigendom"​ en "​Kapitalisme"​)  ​
   * **Proletariër:​** //​pro-le-ta-ri-ër,​ (de; zn., -s)//; Van het Latijnse //​proletarius//,​ proles = wat volgroeid is, spruit, kroost; en alascere - opgroeien; vgl. //alere// = voeden, grootbrengen;​ Letterlijke betekenis: burger van de laagste sociale laag die in het Romeinse Rijk niet de staat diende door zijn vermogen, maar alleen door zijn kinderen. Iemand zonder bezit. Voor de staat is het nut van deze mensen beperkt tot werken en voortplanten,​ oftewel; nieuwe werkers of soldaten voortbrengen. Karl Marx gebruikt //​“proletariaat”//​ om alle mensen die op een of andere wijze worden onderdrukt en uitgebuit te verenigen tot een revolutionaire kracht. Afgeleid van //​‘proleet’//​ (scheldwoord):​ onbeschaafd en min persoon. Vooral te gebruiken tegen bestuurders,​ bewindvoerders,​ investeerders en bankiers.   * **Proletariër:​** //​pro-le-ta-ri-ër,​ (de; zn., -s)//; Van het Latijnse //​proletarius//,​ proles = wat volgroeid is, spruit, kroost; en alascere - opgroeien; vgl. //alere// = voeden, grootbrengen;​ Letterlijke betekenis: burger van de laagste sociale laag die in het Romeinse Rijk niet de staat diende door zijn vermogen, maar alleen door zijn kinderen. Iemand zonder bezit. Voor de staat is het nut van deze mensen beperkt tot werken en voortplanten,​ oftewel; nieuwe werkers of soldaten voortbrengen. Karl Marx gebruikt //​“proletariaat”//​ om alle mensen die op een of andere wijze worden onderdrukt en uitgebuit te verenigen tot een revolutionaire kracht. Afgeleid van //​‘proleet’//​ (scheldwoord):​ onbeschaafd en min persoon. Vooral te gebruiken tegen bestuurders,​ bewindvoerders,​ investeerders en bankiers.
-  * **Proxy:** //prox-(de; zn.)//;+  * **Proxy:** //pro-xy (de; zn.)//; ​Leenwoord, van het Engelse //proxy//, iemand die handelt in naam van een ander; **1** Als oorlogsbegrip is de "​proxy-oorlog"​ een oorlog tussen twee (of meer) partijen die op het grondgebied van een ander, of door andere partijen, wordt uitgevochten dan de gene die daadwerkelijk direct een conflict met elkaar hebben - voorbeelden zijn de Vietnamoorlog waar de VS en de Soviet-Unie via Vietnam probeerden hun geopolitieke belangen veilig te stellen, iets vergelijkbaars zien we nu in de Syrische burgeroorlog. **2** In de computertechnologie is een //​proxyserver//,​ bedoeld om indirect contact tussen twee partijen mogelijk te maken, maar ook te versluieren (er is immers geen //direct// contact).
  
 ===== Q ===== ===== Q =====
-  * **Queer:** //queer (bn., Engels)//; Vertaald '​vreemd'​ of 'niet te definiëren',​ geuzennaam. Betrekt zich op mensen die zich aan maatschappelijke gendernormen,​ met name de heteroseksuele norm, onttrekken - bijv. homo'​s,​ lesbiennes, transgenders etc. maar ook //​polyamorie//​ onder bijv. heteroseksuelen. Daarbij staan eerder de veelvoud en verscheidenheid op de voorgrond dan de overeenkomsten. Queer, van //raar//, valt daarom te interpreteren als 'niet in een hokje te duwen' of anders dan de (huidige) norm. (Zie ook 'Gender')+  * **Queer:** //queer (bn., Engels)//; Vertaald '​vreemd'​ of 'niet te definiëren',​ geuzennaam. Betrekt zich op mensen die zich aan maatschappelijke gendernormen,​ met name de heteroseksuele norm, onttrekken - bijv. homo'​s,​ lesbiennes, transgenders etc. maar ook //​polyamorie//​ onder bijv. heteroseksuelen. Daarbij staan eerder de veelvoud en verscheidenheid op de voorgrond dan de overeenkomsten. Queer, van //raar//, valt daarom te interpreteren als 'niet in een hokje te duwen' of anders dan de (huidige) norm. (Zie ook "Gender")
   ​   ​
 ===== R ===== ===== R =====
 +  * **Radencommunisme:​** (Zie ook "Links communisme"​)
   * **Radicaal:​** //​ra-di-caal (bn.)//; **1** Van het Latijnse //radix//, vert. '​wortel'​. Een radicale oplossing voor een probleem: het probleem bij de wortel aanpakken in plaats van bij diens eerste zichtbare oppervlakkige verschijnselen. **2** (de; zn., -en) Aanduiding voor een aanhanger van het radicalisme.   * **Radicaal:​** //​ra-di-caal (bn.)//; **1** Van het Latijnse //radix//, vert. '​wortel'​. Een radicale oplossing voor een probleem: het probleem bij de wortel aanpakken in plaats van bij diens eerste zichtbare oppervlakkige verschijnselen. **2** (de; zn., -en) Aanduiding voor een aanhanger van het radicalisme.
   * **Racial profiling:​** //ra-ci-al pro-fi-ling (het; zn. samenstelling,​ Engels)//; **1** Het beoordelen, verdenken en gericht handelen tegen een persoon gebaseerd op basis van bepaalde uiterlijke (raciale) kenmerken en de vooroordelen die daaraan worden toegekend. De term wordt gehanteerd voor de praktijk van de politie in het beoordelen van verdachten en is gebaseerd op een uitgewerkte theorie binnen het politieapparaat.   * **Racial profiling:​** //ra-ci-al pro-fi-ling (het; zn. samenstelling,​ Engels)//; **1** Het beoordelen, verdenken en gericht handelen tegen een persoon gebaseerd op basis van bepaalde uiterlijke (raciale) kenmerken en de vooroordelen die daaraan worden toegekend. De term wordt gehanteerd voor de praktijk van de politie in het beoordelen van verdachten en is gebaseerd op een uitgewerkte theorie binnen het politieapparaat.
Regel 164: Regel 177:
 ===== S ===== ===== S =====
   * **Seksisme:​** //​seks-is-me (het; zn., -isme)//; Het vellen van een waardeoordeel op grond van iemands (toegewezen) sekse of geslachtsidentiteit en hieruit een verhouding tegenover deze persoon of groep bepalen. Vaak gaat seksisme gepaard met discriminatie,​ uitsluiting,​ uitbuiting en/of geweld. De meest voorkomende vorm van seksisme uit zich in discriminatie van vrouwen. Maar vijandigheid tegenover bijv. transgenders is net zo goed een vorm van seksisme. (Zie ook "​Feminisme"​ en "​Transgender"​)   * **Seksisme:​** //​seks-is-me (het; zn., -isme)//; Het vellen van een waardeoordeel op grond van iemands (toegewezen) sekse of geslachtsidentiteit en hieruit een verhouding tegenover deze persoon of groep bepalen. Vaak gaat seksisme gepaard met discriminatie,​ uitsluiting,​ uitbuiting en/of geweld. De meest voorkomende vorm van seksisme uit zich in discriminatie van vrouwen. Maar vijandigheid tegenover bijv. transgenders is net zo goed een vorm van seksisme. (Zie ook "​Feminisme"​ en "​Transgender"​)
-  * **Sociaaldemocratie:​** //​so-ciaal-de-mo-cra-tie (de; zn.)//; Oorspronkelijk een politiek idee die het socialisme door middel van de democratie ​zou moeten ​verwerkelijken. De sociaaldemocratie is sinds dien een tegenstander van radicale(re) socialisten geworden, als niet de grootste vijand van de anarchie. ​Inmiddels zijn de sociaaldemocraten van vandaagde neoliberalen van gister. //"Het proletariaat (...) is door de machtsbezetene sociaaldemocratie (...) van de klassenstrijd volledig vervreemd."//​ - Erich Mühsam, Troz allem Mensch Sein, 1984+  ​* **Sekte:​** 
 +  ​* **Sociaaldemocratie:​** //​so-ciaal-de-mo-cra-tie (de; zn.)//; Oorspronkelijk een politiek idee die het socialisme door middel van de (parlementaire) ​democratie ​wilde verwerkelijken. Deze socialistische stroming had een revolutionaire doelstelling - een economische en maatschappelijke omwenteling,​ echter via het systeem. De sociaaldemocratie is sinds de toetreding tot het parlement echter ​een tegenstander van radicale(re) socialisten geworden, als niet de grootste vijand van de anarchie. ​De sociaaldemocraten van vandaag ​zijn de neoliberalen van gister ​geworden. //"Het proletariaat (...) is door de machtsbezetene sociaaldemocratie (...) van de klassenstrijd volledig vervreemd."//​ - Erich Mühsam, Troz allem Mensch Sein, 1984
   * **Social Engineering:​** //so-cial en-gi-nee-ring (de; zn., Engels)//; In de breedste zin van het woord, de mechanismen waarmee overheden of invloedsrijke niet-statelijke instituties (zoals massamedia, grote bedrijven) maatschappelijke verhoudingen vormen en controleren. Bijvoorbeeld door de slimme en bewust ingezette manipulatie van de //"​publieke opinie"//​.   * **Social Engineering:​** //so-cial en-gi-nee-ring (de; zn., Engels)//; In de breedste zin van het woord, de mechanismen waarmee overheden of invloedsrijke niet-statelijke instituties (zoals massamedia, grote bedrijven) maatschappelijke verhoudingen vormen en controleren. Bijvoorbeeld door de slimme en bewust ingezette manipulatie van de //"​publieke opinie"//​.
   * **Socialisatie:​** //​so-cia-li-sa-tie (de; zn., -s)//; Het instellen van een socialistische economie: het overnemen van de economie (bedrijven en instellingen) door de gemeenschap en het bezit ervan overhevelen naar de daartoe aangewezen organen. Het socialiseren van de economie via revolutionaire weg betekend de onteigening van de bezittende klasse en deze onder zelfbestuur van de werknemers te brengen, ten dienste stellen van de //gehele// bevolking en in relatie brengen tot bijv. een federatief productienetwerk.   * **Socialisatie:​** //​so-cia-li-sa-tie (de; zn., -s)//; Het instellen van een socialistische economie: het overnemen van de economie (bedrijven en instellingen) door de gemeenschap en het bezit ervan overhevelen naar de daartoe aangewezen organen. Het socialiseren van de economie via revolutionaire weg betekend de onteigening van de bezittende klasse en deze onder zelfbestuur van de werknemers te brengen, ten dienste stellen van de //gehele// bevolking en in relatie brengen tot bijv. een federatief productienetwerk.
Regel 172: Regel 186:
   * **Solidariteit:​** //​so-li-da-ri-teit (de; zn.)//; De wederzijdse hulp, ondersteuning en zorg en een respectvolle omgang onder gelijken of gelijkgestemden. Bij solidariteit is de praktijk om het individu door middel van gemeenschappelijkheid te beschermen. Solidariteit komt niet alleen de gemeenschap ten goede, maar heeft ook voor de individuen die er onderdeel van zijn voordelen. //"​Solidariteit,​ dat is de harmonie tussen belangen en gevoel, het meewerken van iedereen aan het welzijn van allen, en het samenwerken van allen aan het welzijn van iedere enkeling – dat is de enige manier, waarop de mens naar diens natuur leeft en de hoogste graad van volmaaktheid en welzijn bereiken kan."//​ - Errico Malatesta, De Anarchie, 1891   * **Solidariteit:​** //​so-li-da-ri-teit (de; zn.)//; De wederzijdse hulp, ondersteuning en zorg en een respectvolle omgang onder gelijken of gelijkgestemden. Bij solidariteit is de praktijk om het individu door middel van gemeenschappelijkheid te beschermen. Solidariteit komt niet alleen de gemeenschap ten goede, maar heeft ook voor de individuen die er onderdeel van zijn voordelen. //"​Solidariteit,​ dat is de harmonie tussen belangen en gevoel, het meewerken van iedereen aan het welzijn van allen, en het samenwerken van allen aan het welzijn van iedere enkeling – dat is de enige manier, waarop de mens naar diens natuur leeft en de hoogste graad van volmaaktheid en welzijn bereiken kan."//​ - Errico Malatesta, De Anarchie, 1891
   * **Speciesisme:​** //​spe-ci-e-sis-me (het; zn., -isme)//; Van het Latijnse //​species//,​ (dier)soort. Betreft het toekennen van verschillende waarden, rechten of speciale achting van individuen op de basis van de soort waartoe zij behoren. Bijvoorbeeld de mens t.o.v. andere diersoorten. (Zie ook "​Antispeciesisme"​)   * **Speciesisme:​** //​spe-ci-e-sis-me (het; zn., -isme)//; Van het Latijnse //​species//,​ (dier)soort. Betreft het toekennen van verschillende waarden, rechten of speciale achting van individuen op de basis van de soort waartoe zij behoren. Bijvoorbeeld de mens t.o.v. andere diersoorten. (Zie ook "​Antispeciesisme"​)
-  * **Staat:** //staat (de; zn.)//; Binnen een afgebakend grondgebied werkzaam bestuurslichaam dat de maatschappelijke organisatie van een betreffende samenleving monopoliseert,​ en over de op dat grondgebied wonende bevolking gezag uitoefent. Deze //​soevereine//​ macht, regeert ​doormiddel ​van wetgeving en de handhaving hiervan door repressieve instituties. Met de opkomst van de sociaal-democratie in de 20ste eeuw is de staat, naast de economische,​ juridische regulering van de maatschappij,​ ook allerhande sociale functies gaan vervullen als zorg, onderwijs, etc. Hierom hebben verschillende anarchisten gesteld dat //de staat// niet meer slechts een bundeling is van de administratieve en repressieve instituties in de samenleving,​ maar dat het een wijdverspreide //sociale relatie// is die zich in de samenleving heeft genesteld.+  * **Staat:** //staat (de; zn.)//; Binnen een afgebakend grondgebied werkzaam bestuurslichaam dat de maatschappelijke organisatie van een betreffende samenleving monopoliseert,​ en over de op dat grondgebied wonende bevolking gezag uitoefent. Deze //​soevereine//​ macht, regeert ​door middel ​van wetgeving en de handhaving hiervan door repressieve instituties. Met de opkomst van de sociaal-democratie in de 20ste eeuw is de staat, naast de economische,​ juridische regulering van de maatschappij,​ ook allerhande sociale functies gaan vervullen als zorg, onderwijs, etc. Hierom hebben verschillende anarchisten gesteld dat //de staat// niet meer slechts een bundeling is van de administratieve en repressieve instituties in de samenleving,​ maar dat het een wijdverspreide //sociale relatie// is die zich in de samenleving heeft genesteld.
   * **Staatscommunisme:​** //​staats-com-mu-nis-me (het; zn., -isme)//; Communistische theorie en strategie die voor ogen heeft maatschappij-verandering te realiseren doormiddel van de verovering van de staat. Soms met de hoop dat de staat, in Karl Marx zijn woorden, "​langzaam zou afsterven",​ in Stalinistische optiek is de staat de belichaming van "de dictatuur van het proletariaat"​ (lees de Partij), en is tot doel verworden om het communisme met harde hand te verwerkelijken - met alle dramatische gevolgen van dien. (Zie ook “Staatskapitalisme”)   * **Staatscommunisme:​** //​staats-com-mu-nis-me (het; zn., -isme)//; Communistische theorie en strategie die voor ogen heeft maatschappij-verandering te realiseren doormiddel van de verovering van de staat. Soms met de hoop dat de staat, in Karl Marx zijn woorden, "​langzaam zou afsterven",​ in Stalinistische optiek is de staat de belichaming van "de dictatuur van het proletariaat"​ (lees de Partij), en is tot doel verworden om het communisme met harde hand te verwerkelijken - met alle dramatische gevolgen van dien. (Zie ook “Staatskapitalisme”)
   * **Staatskapitalisme:​** //​staats-ka-pi-ta-lis-me (het; zn., -isme)//; Het resultaat van nationalisering van de economie. Daar waar de staat //​bezitter//​ is geworden van alle sociale voorzieningen,​ bedrijven en industrie, zal de staat uiteindelijk op een internationale markt gaan concurreren met het internationale kapitalisme. De staat zal, net als de privébezitter de bedrijven moeten managen, wat contra de logica is van het socialisme en communisme - waar de economie in beheer zou zijn van de arbeiders zelf. Hierom tracht de staat zichzelf altijd te identificeren met de arbeiders alsof zij hen representeren,​ hen zijn. Voorbeelden zijn de Sovjet Unie, China, Cuba, Vietnam etc. (Zie ook "​Kapitalisme"​)   * **Staatskapitalisme:​** //​staats-ka-pi-ta-lis-me (het; zn., -isme)//; Het resultaat van nationalisering van de economie. Daar waar de staat //​bezitter//​ is geworden van alle sociale voorzieningen,​ bedrijven en industrie, zal de staat uiteindelijk op een internationale markt gaan concurreren met het internationale kapitalisme. De staat zal, net als de privébezitter de bedrijven moeten managen, wat contra de logica is van het socialisme en communisme - waar de economie in beheer zou zijn van de arbeiders zelf. Hierom tracht de staat zichzelf altijd te identificeren met de arbeiders alsof zij hen representeren,​ hen zijn. Voorbeelden zijn de Sovjet Unie, China, Cuba, Vietnam etc. (Zie ook "​Kapitalisme"​)
Regel 194: Regel 208:
  
 ===== V ===== ===== V =====
 +  * **Vervreemding:​**
   * **Volk:** //volk (het; zn., -eren)//; van //​bevolking//;​ **1** De inwoners van een bepaald grondgebied **2** De "​gewone"​ mensen, in het Engels aangeduid met //"the people"//​ of recentelijke met //"the 99%"//;​ de lagere standen van de samenleving,​ dit in tegenstelling tot bijv. het parlement of de rijke invloedrijke mensen uit het bedrijfsleven **3** Een selectief aangeduide bevolkingsgroep,​ onderscheidend tov anderen door uiterlijke kenmerken, taal, etniciteit, religie of levensovertuiging;​ De veelvoud aan interpretaties van de term '​volk'​ laten ook direct het probleem zien met de term. Volk kan net zo goed als inclusief als exclusieve term gebruikt worden - de Nazi's spraken ook van 'het volk' maar dan doelde zij enkel op de '​rasechte Duitsers',​ joden, zigeuners, migranten, critici etc. werden bij die term uitgesloten. De term wordt ook als klassenbegrip gebruikt - wij het volk, de arbeidersklasse,​ tegenover de heersende klasse, zij aan de macht - toch articuleert het begrip dit klassenkarakter niet expliciet. De kracht in de term zit in dat het impliciet verwijst naar de meerderheid.   * **Volk:** //volk (het; zn., -eren)//; van //​bevolking//;​ **1** De inwoners van een bepaald grondgebied **2** De "​gewone"​ mensen, in het Engels aangeduid met //"the people"//​ of recentelijke met //"the 99%"//;​ de lagere standen van de samenleving,​ dit in tegenstelling tot bijv. het parlement of de rijke invloedrijke mensen uit het bedrijfsleven **3** Een selectief aangeduide bevolkingsgroep,​ onderscheidend tov anderen door uiterlijke kenmerken, taal, etniciteit, religie of levensovertuiging;​ De veelvoud aan interpretaties van de term '​volk'​ laten ook direct het probleem zien met de term. Volk kan net zo goed als inclusief als exclusieve term gebruikt worden - de Nazi's spraken ook van 'het volk' maar dan doelde zij enkel op de '​rasechte Duitsers',​ joden, zigeuners, migranten, critici etc. werden bij die term uitgesloten. De term wordt ook als klassenbegrip gebruikt - wij het volk, de arbeidersklasse,​ tegenover de heersende klasse, zij aan de macht - toch articuleert het begrip dit klassenkarakter niet expliciet. De kracht in de term zit in dat het impliciet verwijst naar de meerderheid.
 +  * **Volksfront:​**
 +  * **Voorhoede:​**
   * **Vrij:** //vrij (bn.)//; **1** Zonder belemmering kunnen bewegen en de eigen aspiraties kunnen nastreven; het tegenovergestelde van //​slavernij//​ **2** Niet beperkt door, of vallend onder gezag van anderen **3** (Tijdelijk) niet gebonden aan verplichtingen,​ //Ik ben morgen vrij//, morgen niet naar school of werk hoeven gaan **4** Niet gebonden aan een partij, zie “Libertair”.   * **Vrij:** //vrij (bn.)//; **1** Zonder belemmering kunnen bewegen en de eigen aspiraties kunnen nastreven; het tegenovergestelde van //​slavernij//​ **2** Niet beperkt door, of vallend onder gezag van anderen **3** (Tijdelijk) niet gebonden aan verplichtingen,​ //Ik ben morgen vrij//, morgen niet naar school of werk hoeven gaan **4** Niet gebonden aan een partij, zie “Libertair”.
   * **Vrijheid:​** //vrij-heid (de; zn., vrijheden)//;​ Van //vrij// zijn, syn. //​onafhankelijkheid//,​ //​autonomie//;​ Vrijheid heeft een veelvoud aan interpretaties,​ van gematigde en zelfs reactionaire - als de "​vrijheid"​ van de //Partij Voor de Vrijheid (PVV)// - tot revolutionaire,​ zoals het concept van persoonlijke en maatschappelijke onafhankelijke dat anarchisten en vrije gemeenschappen nastreven. De romantiek van het begrip maakt dat het, net als het begrip '​democratie',​ door zulke tegengestelde groepen kan worden omarmt dat het even aantrekkelijk als afstotelijk is geworden en zonder verdere definitie, sterk aan waarde inboet.   * **Vrijheid:​** //vrij-heid (de; zn., vrijheden)//;​ Van //vrij// zijn, syn. //​onafhankelijkheid//,​ //​autonomie//;​ Vrijheid heeft een veelvoud aan interpretaties,​ van gematigde en zelfs reactionaire - als de "​vrijheid"​ van de //Partij Voor de Vrijheid (PVV)// - tot revolutionaire,​ zoals het concept van persoonlijke en maatschappelijke onafhankelijke dat anarchisten en vrije gemeenschappen nastreven. De romantiek van het begrip maakt dat het, net als het begrip '​democratie',​ door zulke tegengestelde groepen kan worden omarmt dat het even aantrekkelijk als afstotelijk is geworden en zonder verdere definitie, sterk aan waarde inboet.
Regel 203: Regel 220:
   * **Werkende klasse:** //​wer-ken-de klas-se (de; zn., samenstelling)//;​ Moderne aanduiding voor de arbeidersklasse,​ zie "​Arbeidersklasse"​.   * **Werkende klasse:** //​wer-ken-de klas-se (de; zn., samenstelling)//;​ Moderne aanduiding voor de arbeidersklasse,​ zie "​Arbeidersklasse"​.
   * **Wilde staking:** //wil-de sta-king (de; zn., samenstelling;​ Eng. wildcat strike)//; Een staking die niet is '​goedgekeurd'​ door de vakbond of die niet plaats vind onder de vlag van een erkende vakvereniging - meestal spontaan georganiseerd door ontevreden werknemers.   * **Wilde staking:** //wil-de sta-king (de; zn., samenstelling;​ Eng. wildcat strike)//; Een staking die niet is '​goedgekeurd'​ door de vakbond of die niet plaats vind onder de vlag van een erkende vakvereniging - meestal spontaan georganiseerd door ontevreden werknemers.
 +  * **Winst:** (Zie ook "​Meerwaarde"​)
   * **Wobblie:​** //wo-bblie (de; zn., -s)//; Lid van de Industrial Workers of the World (IWW). De naam is afgeleid van de Engels uitgesproken afkorting IWW waarbij "​double joe" klinkt als "​Wobblie"​.   * **Wobblie:​** //wo-bblie (de; zn., -s)//; Lid van de Industrial Workers of the World (IWW). De naam is afgeleid van de Engels uitgesproken afkorting IWW waarbij "​double joe" klinkt als "​Wobblie"​.
   * **Worgwet:​** //worg-wet (de; zn., '​-en)//;​ Van //worgen// of //wurgen//, verwijzend naar het wurgen of monddood maken van protesten of stakingen. Een worgwet is het bij wet verbieden van politieke dissidentie als bijvoorbeeld stakingen of andere vormen van protest. Dit gebeurde in Nederland onder andere tijdens de spoorwegstakingen van 1903 maar komt ook heden ten dage voor zoals de //'Ley Mordaza'//​ in Spanje, waarmee in 2014 de regerende conservatieve partij de aanhoudende protesten tegen het crisisbeleid probeerde in te dammen.   * **Worgwet:​** //worg-wet (de; zn., '​-en)//;​ Van //worgen// of //wurgen//, verwijzend naar het wurgen of monddood maken van protesten of stakingen. Een worgwet is het bij wet verbieden van politieke dissidentie als bijvoorbeeld stakingen of andere vormen van protest. Dit gebeurde in Nederland onder andere tijdens de spoorwegstakingen van 1903 maar komt ook heden ten dage voor zoals de //'Ley Mordaza'//​ in Spanje, waarmee in 2014 de regerende conservatieve partij de aanhoudende protesten tegen het crisisbeleid probeerde in te dammen.
Regel 212: Regel 230:
 ===== Z ===== ===== Z =====
   * **Zelfbestuur:​** //​zelf-be-stuur (het; zn.)//; Het zelfstandig bestuur van de maatschappij,​ maatschappelijke instituties of de werkplek door lagere rechtsgemeenschappen. Dit kan zijn met instemming van hogere constitutionele lichamen als een centrale staat óf zonder - waarbij de gemeenschap zich heeft vrijgevochten van deze hogere regerende lichamen en haar eigen richting bepaald. (Zie ook "​Autonomie"​)   * **Zelfbestuur:​** //​zelf-be-stuur (het; zn.)//; Het zelfstandig bestuur van de maatschappij,​ maatschappelijke instituties of de werkplek door lagere rechtsgemeenschappen. Dit kan zijn met instemming van hogere constitutionele lichamen als een centrale staat óf zonder - waarbij de gemeenschap zich heeft vrijgevochten van deze hogere regerende lichamen en haar eigen richting bepaald. (Zie ook "​Autonomie"​)
 +  * **Zwart Blok:** //(het; samenstelling;​ Eng. Black Block)//; Een tactiek, waarin alle of een deel van de aan een demonstratie deelnemende personen zich vermommen en in het zwart kleden om zo individueel minder goed identificeerbaar te zijn. 
revolutionair_woordenboek.txt · Laatst gewijzigd: 20/03/24 11:19 door defiance