Gebruikershulpmiddelen

Site-hulpmiddelen


namespace:de_roode_bibliotheek._anarchisme_literatuur_en_commercie

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Laatste revisie Beide kanten volgende revisie
namespace:de_roode_bibliotheek._anarchisme_literatuur_en_commercie [25/09/20 15:03]
defiance [De Roode Bibliotheek: anarchisme, literatuur en commercie]
namespace:de_roode_bibliotheek._anarchisme_literatuur_en_commercie [26/09/20 06:39]
defiance
Regel 1: Regel 1:
 ====== De Roode Bibliotheek:​ anarchisme, literatuur en commercie ====== ====== De Roode Bibliotheek:​ anarchisme, literatuur en commercie ======
-//​Door ​[[Jaap van der Laan]]//+//Door Jaap van der Laan//
  
   * Verschenen: 1989   * Verschenen: 1989
Regel 10: Regel 10:
 ====== De Roode Bibliotheek:​ anarchisme, literatuur en commercie ====== ====== De Roode Bibliotheek:​ anarchisme, literatuur en commercie ======
  
-Het eerste boek van de Roode Bibliotheek (RB) dat ik eigens op een rommelmarkt aantrof was //De sociale hel// van Yves Guyot. Achter deze fascinerende titel, die mij onmiddellijk tot aankoop (twee gulden als ik het me goed herinner) deed besluiten, gaat een voor onze begrippen wel wat drakerige roman schuil, die ik echter geboeid heb gelezen. ​+Het eerste boek van de [[Roode Bibliotheek]] (RB) dat ik eigens op een rommelmarkt aantrof was //De sociale hel// van Yves Guyot. Achter deze fascinerende titel, die mij onmiddellijk tot aankoop (twee gulden als ik het me goed herinner) deed besluiten, gaat een voor onze begrippen wel wat drakerige roman schuil, die ik echter geboeid heb gelezen. ​
  
 Het boek beschrijft de afschuwelijke omstandigheden in een mijnwerkersdorp aan het eind van de vorige eeuw, de armoede, de uitbuiting óók de seksuele uitbuiting, een staking en hoe deze door provocateurs wordt gebroken. Blijkens de voorrede is het boek al in 1870 geschreven en de auteur noemt als zijn drijfveer voor publicatie "dat de volgende bladzijden nog lange tijd van eene allertreurigste werkelijkheid zullen zijn". En verder: "het heeft zijn nut de sociale kwestieën ook nog elders te behandelen dan in didactische boeken. De roman, uitgaande van het abstracte denkbeeld om op boeiende wijze de dwalingen, de sociale ongerechtigheden,​ het vooroordeel,​ de vooringenomenheid,​ de wederzijdse misdrijven, al wat zich lijnrecht stelt tegen elke oplossing van het groote sociale vraagstuk in concreten vorm over te brengen, bereidt den weg voor het werk der wetenschap, want hij triomfeert over den grootsten hinderpaal van alle vooruitgang,​ de onwetendheid en onverschilligheid der meer gegoeden"​. In een noot worden een aantal moeilijke woorden, zoals didactisch, abstract en concreet, verklaard. Later vond ik de oorspronkelijke Nederlandse uitgave, die in 1890 verscheen bij Faber en Co te Amsterdam, onder de titel //De familie Pichot. De sociale hel//. Mijn Roode Bibliotheek exemplaar dat in1925 verscheen bevat een letterlijke herdruk van dit boek echter zonder vermelding van de eerdere uitgave en zonder de datering van de voorrede van Yves Guyot (februari 1882). ​ Het boek beschrijft de afschuwelijke omstandigheden in een mijnwerkersdorp aan het eind van de vorige eeuw, de armoede, de uitbuiting óók de seksuele uitbuiting, een staking en hoe deze door provocateurs wordt gebroken. Blijkens de voorrede is het boek al in 1870 geschreven en de auteur noemt als zijn drijfveer voor publicatie "dat de volgende bladzijden nog lange tijd van eene allertreurigste werkelijkheid zullen zijn". En verder: "het heeft zijn nut de sociale kwestieën ook nog elders te behandelen dan in didactische boeken. De roman, uitgaande van het abstracte denkbeeld om op boeiende wijze de dwalingen, de sociale ongerechtigheden,​ het vooroordeel,​ de vooringenomenheid,​ de wederzijdse misdrijven, al wat zich lijnrecht stelt tegen elke oplossing van het groote sociale vraagstuk in concreten vorm over te brengen, bereidt den weg voor het werk der wetenschap, want hij triomfeert over den grootsten hinderpaal van alle vooruitgang,​ de onwetendheid en onverschilligheid der meer gegoeden"​. In een noot worden een aantal moeilijke woorden, zoals didactisch, abstract en concreet, verklaard. Later vond ik de oorspronkelijke Nederlandse uitgave, die in 1890 verscheen bij Faber en Co te Amsterdam, onder de titel //De familie Pichot. De sociale hel//. Mijn Roode Bibliotheek exemplaar dat in1925 verscheen bevat een letterlijke herdruk van dit boek echter zonder vermelding van de eerdere uitgave en zonder de datering van de voorrede van Yves Guyot (februari 1882). ​
  
-In het voorwoord dat Ferdinand Domela Nieuwenhuis bij deze uitgave schreef staat dat de schrijver thans minister is, maar niets gedaan heeft om het lot dier arme mijnwerkers te verlichten. "De overheersing van het kapitaal vindt men overal en de arbeiders moeten nooit vergeten dat daaraan niet alleen de ellende van de mijnwerkers,​ maar van alle arbeiders is toe te schrijven."​ (Vgl. de opvatting van Domela Nieuwenhuis met die van Guyot. De laatste ziet de meer gegoeden als grootste hinderpaal voor de vooruitgang terwijl Domela Nieuwenhuis zich richt tot de arbeiders zelf die bewust moeten worden. Misschien toch niet zo verbazend dat de minister Guyot niets deed.) ​+In het voorwoord dat [[Ferdinand Domela Nieuwenhuis]] bij deze uitgave schreef staat dat de schrijver thans minister is, maar niets gedaan heeft om het lot dier arme mijnwerkers te verlichten. "De overheersing van het kapitaal vindt men overal en de arbeiders moeten nooit vergeten dat daaraan niet alleen de ellende van de mijnwerkers,​ maar van alle arbeiders is toe te schrijven."​ (Vgl. de opvatting van Domela Nieuwenhuis met die van Guyot. De laatste ziet de meer gegoeden als grootste hinderpaal voor de vooruitgang terwijl Domela Nieuwenhuis zich richt tot de arbeiders zelf die bewust moeten worden. Misschien toch niet zo verbazend dat de minister Guyot niets deed.) ​
  
 De aankoop van //De sociale hel// wekte mijn belangstelling voor de Roode Bibliotheek en al helemaal toen ook nog bleek dat het een anarchistische uitgeverij was. Klaarblijkelijk hadden romans in de beweging een belangrijke bewustmakende rol gespeeld. Kon je misschien spreken van een eigen anarchistische cultuur? ​ De aankoop van //De sociale hel// wekte mijn belangstelling voor de Roode Bibliotheek en al helemaal toen ook nog bleek dat het een anarchistische uitgeverij was. Klaarblijkelijk hadden romans in de beweging een belangrijke bewustmakende rol gespeeld. Kon je misschien spreken van een eigen anarchistische cultuur? ​
Regel 36: Regel 36:
 Het is niet zo makkelijk iets over de oplagecijfers van de BOO te weten te komen. In een advertentie in De Vrije Socialist in oktober 1918 zegt Rijnders al 100.000 boeken van de BOO geplaatst te hebben. Omgerekend over de dertig boeken van de BOO, die dan verschenen zijn of in serie III zullen verschijnen,​ kom je op een oplaag van 3000 tot 3500 per deel. Uit de aankondigingen voor de eerste serie van de BOO (1916-1917) kom ik op 1500 tot 2000 intekenaren,​ zodat bovenstaande schatting te hoog zal zijn. In 1929 zegt Rijnders in dertien jaar 200.000 boeken onder de mensen te hebben gebracht. Er zijn dan ca. 150 titels verschenen waardoor de oplagecijfers ongeveer 1500 zijn. Daarom denk ik dat je wel kunt stellen dat de oplage van de eerste series ongeveer 2000 exemplaren per deel bedragen hebben en dat de latere series in kleinere oplages over de huiskamertafels van de colporteurs gegaan zijn. Dit zijn voor anarchistische uitgeverijen fikse oplages. Voortdurend vind je in //De Vrije Socialist// aansporingen van Rijnders om in te tekenen op de BOO; geen wonder als je je realiseert dat Rijnders moest leven van de opbrengst van de krant en de BOO. Een tweede punt dat mijn belangstelling wekte is de bonte verzameling titels die onder de vlag van Ontspanning en Ontwikkeling uitkwam. Grofweg zijn drie categorieën te onderscheiden:​ ten eerste de politieke uitgaven (anarchistische,​ antimilitaristische en atheïstische teksten). Ten tweede de categorie ontspanning (dit zijn sociale romans, bundels met '​onze'​ liederen, sprookjes enz.). Een derde categorie kan worden samengevat onder de noemer ontwikkeling. Dit zijn boeken over het heelal, de evolutie, geneeskunde,​ land- en volkenkunde etc.  Het is niet zo makkelijk iets over de oplagecijfers van de BOO te weten te komen. In een advertentie in De Vrije Socialist in oktober 1918 zegt Rijnders al 100.000 boeken van de BOO geplaatst te hebben. Omgerekend over de dertig boeken van de BOO, die dan verschenen zijn of in serie III zullen verschijnen,​ kom je op een oplaag van 3000 tot 3500 per deel. Uit de aankondigingen voor de eerste serie van de BOO (1916-1917) kom ik op 1500 tot 2000 intekenaren,​ zodat bovenstaande schatting te hoog zal zijn. In 1929 zegt Rijnders in dertien jaar 200.000 boeken onder de mensen te hebben gebracht. Er zijn dan ca. 150 titels verschenen waardoor de oplagecijfers ongeveer 1500 zijn. Daarom denk ik dat je wel kunt stellen dat de oplage van de eerste series ongeveer 2000 exemplaren per deel bedragen hebben en dat de latere series in kleinere oplages over de huiskamertafels van de colporteurs gegaan zijn. Dit zijn voor anarchistische uitgeverijen fikse oplages. Voortdurend vind je in //De Vrije Socialist// aansporingen van Rijnders om in te tekenen op de BOO; geen wonder als je je realiseert dat Rijnders moest leven van de opbrengst van de krant en de BOO. Een tweede punt dat mijn belangstelling wekte is de bonte verzameling titels die onder de vlag van Ontspanning en Ontwikkeling uitkwam. Grofweg zijn drie categorieën te onderscheiden:​ ten eerste de politieke uitgaven (anarchistische,​ antimilitaristische en atheïstische teksten). Ten tweede de categorie ontspanning (dit zijn sociale romans, bundels met '​onze'​ liederen, sprookjes enz.). Een derde categorie kan worden samengevat onder de noemer ontwikkeling. Dit zijn boeken over het heelal, de evolutie, geneeskunde,​ land- en volkenkunde etc. 
  
-De uitgaven van de RB buiten de BOO series vallen meest in de eerste categorie. Ook in de BOO hebben veel boeken wel een meer of minder duidelijk anarchistisch karakter. Het ligt bijvoorbeeld voor de hand dat je er teksten van F. Domela Nieuwenhuis aantreft, het is tenslotte diens fakkel die Rijnders brandende tracht te houden. Zo'n dertig titels van de RB en BOO zijn van Domela Nieuwenhuis. Van Rijnders zelf verschijnen 36 titels, voornamelijk brochures, en dan ook meest bij de RB. De gehele Libertas-serie is eveneens van de hand van Rijnders. Ook andere bekende namen zijn in de lijst te vinden: [[Peter Kropotkin]],​ [[Sebastien Faure]], [[Jean Grave]], [[Elie Reclus|Elie]] en [[Elisee ​Reclus]], [[Leo Tolstoi]], [[John Henry Mackay]], [[Max Stirner]] en anderen. Opvallend hierbij is dat het vooral de klassieke teksten zijn die Rijnders uitgeeft. De ontwikkeling die het anarchistische denken onder invloed van bijvoorbeeld de Russische Revolutie ondergaat lijkt geheel aan de RB en BOO voorbij te zijn gegaan. ​+De uitgaven van de RB buiten de BOO series vallen meest in de eerste categorie. Ook in de BOO hebben veel boeken wel een meer of minder duidelijk anarchistisch karakter. Het ligt bijvoorbeeld voor de hand dat je er teksten van F. Domela Nieuwenhuis aantreft, het is tenslotte diens fakkel die Rijnders brandende tracht te houden. Zo'n dertig titels van de RB en BOO zijn van Domela Nieuwenhuis. Van Rijnders zelf verschijnen 36 titels, voornamelijk brochures, en dan ook meest bij de RB. De gehele Libertas-serie is eveneens van de hand van Rijnders. Ook andere bekende namen zijn in de lijst te vinden: [[Peter Kropotkin]],​ [[Sebastien Faure]], [[Jean Grave]], [[Elie Reclus|Elie]] en [[Élisée ​Reclus]], [[Leo Tolstoj]], [[John Henry Mackay]], [[Max Stirner]] en anderen. Opvallend hierbij is dat het vooral de klassieke teksten zijn die Rijnders uitgeeft. De ontwikkeling die het anarchistische denken onder invloed van bijvoorbeeld de Russische Revolutie ondergaat lijkt geheel aan de RB en BOO voorbij te zijn gegaan. ​
  
-//[[De geschiedenis ​van de Makhnobeweging|De Machno-beweging]]// van [[Peter ​Arschinov]] en //Sociaal Anarchisme//​ van [[Alexander Berkman]] verschijnen respectievelijk bij De Boemerang en bij de Vereniging Anarchistische Uitgeverij (VAU). Andere belangrijke teksten, zoals [[Max Nettlau|Max Nettlau'​s]] //Der Volfrühling der Anarchie//, worden al helemaal niet vertaald. Als Rijnders al nieuwe vertalingen uitgeeft zijn het teksten van Kropotkin, zoals //De Franse Revolutie// en //Ethiek//, of teksten uit de individueel anarchistische hoek, bijvoorbeeld van J.H. Mackay. Zo'n 40 procent van de BOO uitgaven zijn romans. Klassieke sociale romans, zoals het al genoemde De sociale hel en de herdruk van //De groote werkstaking//​ van Charles Malato, dat eerder bij L. de Boer in Amsterdam in de vertaling van R.A. van Renesse verscheen, maken hier een groot deel van uit. Maar wat te denken van //​Goud-Elsje//​ door E. Marlitt of //Het bordeel van Anna Marcovna// door Alex Kouprine. In een aantal andere is de sociale kwestie nog wel terug te vinden, al zijn ze lang niet altijd meer goed te lezen. Wat de romans van Emile Zola nu zo populair maakt dat er zes, vaak nog in meerdere delen, in de BOO zijn verschenen is me niet erg duidelijk. Het naturalisme baseert zich dan wel op de exacte wetenschappen en past daardoor wel bij de andere uitgaven op het gebied van land- en volkenkunde maar dat het de mens als onvrij ziet, namelijk bepaald door natuur en erfelijkheid,​ kan ik niet zo libertair vinden. Misschien is het wel omdat Zola weinig blad voor de mond neemt in vergelijking met andere 19de eeuwse schrijvers.+//[[Geschiedenis ​van de Makhnobeweging ​1918-1921|Geschiedenis van de Makhnobeweging]]// van [[Peter ​Arshinov]] en //Sociaal Anarchisme//​ van [[Alexander Berkman]] verschijnen respectievelijk bij De Boemerang en bij de Vereniging Anarchistische Uitgeverij (VAU). Andere belangrijke teksten, zoals [[Max Nettlau|Max Nettlau'​s]] //Der Volfrühling der Anarchie//, worden al helemaal niet vertaald. Als Rijnders al nieuwe vertalingen uitgeeft zijn het teksten van Kropotkin, zoals //De Franse Revolutie// en //Ethiek//, of teksten uit de individueel anarchistische hoek, bijvoorbeeld van J.H. Mackay. Zo'n 40 procent van de BOO uitgaven zijn romans. Klassieke sociale romans, zoals het al genoemde De sociale hel en de herdruk van //De groote werkstaking//​ van Charles Malato, dat eerder bij L. de Boer in Amsterdam in de vertaling van R.A. van Renesse verscheen, maken hier een groot deel van uit. Maar wat te denken van //​Goud-Elsje//​ door E. Marlitt of //Het bordeel van Anna Marcovna// door Alex Kouprine. In een aantal andere is de sociale kwestie nog wel terug te vinden, al zijn ze lang niet altijd meer goed te lezen. Wat de romans van Emile Zola nu zo populair maakt dat er zes, vaak nog in meerdere delen, in de BOO zijn verschenen is me niet erg duidelijk. Het naturalisme baseert zich dan wel op de exacte wetenschappen en past daardoor wel bij de andere uitgaven op het gebied van land- en volkenkunde maar dat het de mens als onvrij ziet, namelijk bepaald door natuur en erfelijkheid,​ kan ik niet zo libertair vinden. Misschien is het wel omdat Zola weinig blad voor de mond neemt in vergelijking met andere 19de eeuwse schrijvers.
  
 Overigens is meer dan de helft van de sociale romans uit de BOO series roofdruk van eerder, vaak al aan het eind van de 19de eeuw verschenen boeken. Een klein aantal van de romans betreft nieuwe vertalingen,​ bijvoorbeeld de roman Alf van Bruno Vogel, die homoseksualiteit behandelt en de twee romans van Ben Traven die door Rijnders vertaald zijn. Op de kwaliteit van de vertalingen van Rijnders valt overigens nog wel het een en ander af te dingen. ​ Overigens is meer dan de helft van de sociale romans uit de BOO series roofdruk van eerder, vaak al aan het eind van de 19de eeuw verschenen boeken. Een klein aantal van de romans betreft nieuwe vertalingen,​ bijvoorbeeld de roman Alf van Bruno Vogel, die homoseksualiteit behandelt en de twee romans van Ben Traven die door Rijnders vertaald zijn. Op de kwaliteit van de vertalingen van Rijnders valt overigens nog wel het een en ander af te dingen. ​
namespace/de_roode_bibliotheek._anarchisme_literatuur_en_commercie.txt · Laatst gewijzigd: 29/08/22 18:39 door defiance