Gebruikershulpmiddelen
namespace:gustav_landauer
Verschillen
Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
| Beide kanten vorige revisie Vorige revisie Volgende revisie | Vorige revisie | ||
|
namespace:gustav_landauer [23/06/19 09:45] defiance |
namespace:gustav_landauer [09/03/20 08:04] (huidige) defiance |
||
|---|---|---|---|
| Regel 14: | Regel 14: | ||
| ===== Biografie ===== | ===== Biografie ===== | ||
| - | Landauer werd geboren als tweede kind van een Joodse schoenwinkelier. Hij bezocht het gymnasium in Karlsruhe en studeerde Germaanse talen en filosofie in Heidelberg, Berlijn en Straatsburg. In zijn latere werk blijkt de blijvende invloed van Johann Wolfgang von Goethe en Leo Tolstoj. Hij voelde zich echter ook verbonden met de filosofie van Johann Gottlieb Fichte en met de anarchistische theorieën van Pierre-Joseph Proudhon, Michael Bakoenin en Peter Kropotkin. Hij is verder bekend als vertaler van teksten van Shakespeare. Samen met zijn tweede vrouw, Hedwig Lachmann, vertaalde hij werk van Oscar Wilde in het Duits, o.a. "The Picture of Dorian Gray". | + | Landauer werd geboren als tweede kind van een Joodse schoenwinkelier. Hij bezocht het gymnasium in Karlsruhe en studeerde Germaanse talen en filosofie in Heidelberg, Berlijn en Straatsburg. In zijn latere werk blijkt de blijvende invloed van Johann Wolfgang von Goethe en [[Leo Tolstoj]]. Hij voelde zich echter ook verbonden met de filosofie van Johann Gottlieb Fichte en met de anarchistische theorieën van [[Pierre-Joseph Proudhon]], [[Michael Bakoenin]] en [[Peter Kropotkin]]. Hij is verder bekend als vertaler van teksten van Shakespeare. Samen met zijn tweede vrouw, Hedwig Lachmann, vertaalde hij werk van Oscar Wilde in het Duits, o.a. "The Picture of Dorian Gray". |
| In het voorjaar van 1889 ontmoette hij voor het eerst in Berlijn zijn begunstiger en latere vriend voor jaren, de Duits-Joodse schrijver en filosoof Fritz Mauthner. Drie jaar later, in februari 1892, werd Landauer lid van de "Vereniging van Onafhankelijke Socialisten", en ook van het uitgeverscollectief van hun blad "De Socialist. Orgaan van de Onafhankelijke Socialisten". In dat tijdschrift publiceerde hij een reeks artikelen over kunstvraagstukken, maar ook kritische opmerkingen over politieke onderwerpen en over de economische opvattingen van ondermeer Karl Marx en Eugen Dühring. In oktober van datzelfde jaar werd hij, samen met Joodse vrienden, medeoprichter van het Nieuwe Vrije Volkstoneel. En eind 1892 huwde Gustav Landauer met de kleermaakster Margarethe Leuschner. | In het voorjaar van 1889 ontmoette hij voor het eerst in Berlijn zijn begunstiger en latere vriend voor jaren, de Duits-Joodse schrijver en filosoof Fritz Mauthner. Drie jaar later, in februari 1892, werd Landauer lid van de "Vereniging van Onafhankelijke Socialisten", en ook van het uitgeverscollectief van hun blad "De Socialist. Orgaan van de Onafhankelijke Socialisten". In dat tijdschrift publiceerde hij een reeks artikelen over kunstvraagstukken, maar ook kritische opmerkingen over politieke onderwerpen en over de economische opvattingen van ondermeer Karl Marx en Eugen Dühring. In oktober van datzelfde jaar werd hij, samen met Joodse vrienden, medeoprichter van het Nieuwe Vrije Volkstoneel. En eind 1892 huwde Gustav Landauer met de kleermaakster Margarethe Leuschner. | ||
| Regel 26: | Regel 26: | ||
| In 1899 ontmoette Landauer voor het eerst zijn latere tweede echtgenote, de in 1865 geboren dichteres en taallerares Hedwig Lachmann. In september 1899 vertrokken ze samen naar Engeland waar ze geruime tijd verbleven en waar Landauer een nauw vriendschappelijk contact met de Russische anarchist Peter Kropotkin onderhield. Daar werd ook hun dochter Gudula geboren. In 1902 keerden ze terug naar Berlijn. En een jaar later scheidde Landauer van zijn eerste vrouw, om in datzelfde jaar te trouwen met Hedwig Lachmann. In 1906 werd hun tweede dochter Brigitte geboren. Van 1909–1915 gaf hij in Berlijn opnieuw het tijdschrift "De Socialist" uit, dat het orgaan werd van de in 1908 door Landauer opgerichte Socialistische Bond. Tot de eerste leden behoorden [[Erich Mühsam]], Margarethe Faas-Hardegger en Martin Buber. Als politieke organisatie bleef de bond echter onbelangrijk. | In 1899 ontmoette Landauer voor het eerst zijn latere tweede echtgenote, de in 1865 geboren dichteres en taallerares Hedwig Lachmann. In september 1899 vertrokken ze samen naar Engeland waar ze geruime tijd verbleven en waar Landauer een nauw vriendschappelijk contact met de Russische anarchist Peter Kropotkin onderhield. Daar werd ook hun dochter Gudula geboren. In 1902 keerden ze terug naar Berlijn. En een jaar later scheidde Landauer van zijn eerste vrouw, om in datzelfde jaar te trouwen met Hedwig Lachmann. In 1906 werd hun tweede dochter Brigitte geboren. Van 1909–1915 gaf hij in Berlijn opnieuw het tijdschrift "De Socialist" uit, dat het orgaan werd van de in 1908 door Landauer opgerichte Socialistische Bond. Tot de eerste leden behoorden [[Erich Mühsam]], Margarethe Faas-Hardegger en Martin Buber. Als politieke organisatie bleef de bond echter onbelangrijk. | ||
| - | Zelf schreef Landauer in die periode 115 artikelen over kunst, literatuur en filosofie, maar ook over kwesties van de actuele politiek. In zijn tijdschrift, Der Sozialist, publiceerde hij ook uitgebreid eigen vertalingen van teksten van de Franse filosoof en anarchistische theoreticus [[Pierre-Joseph Proudhon|Proudhon]]. Een verscherping van de censuur leidde tot opheffing van het tijdschrift. In 1914 liet Landauer zich niet meeslepen door het algemene enthousiasme voor de Eerste Wereldoorlog, maar bestreed die vanuit een anarchistisch en pacifistisch standpunt. De toenemende materiële nood tijdens de oorlog noodzaakte Landauer en zijn gezin Berlijn te verlaten en zich te vestigen in Krumbach, in de buurt van Ulm. Daar overleed op 21 februari 1918 Hedwig Lachmann aan een longontsteking. Haar overlijden schokte Landauer diep. | + | Zelf schreef Landauer in die periode 115 artikelen over kunst, literatuur en filosofie, maar ook over kwesties van de actuele politiek. In zijn tijdschrift, Der Sozialist, publiceerde hij ook uitgebreid eigen vertalingen van teksten van de Franse filosoof en anarchistische theoreticus Proudhon. Een verscherping van de censuur leidde tot opheffing van het tijdschrift. In 1914 liet Landauer zich niet meeslepen door het algemene enthousiasme voor de Eerste Wereldoorlog, maar bestreed die vanuit een anarchistisch en pacifistisch standpunt. De toenemende materiële nood tijdens de oorlog noodzaakte Landauer en zijn gezin Berlijn te verlaten en zich te vestigen in Krumbach, in de buurt van Ulm. Daar overleed op 21 februari 1918 Hedwig Lachmann aan een longontsteking. Haar overlijden schokte Landauer diep. |
| Meteen na de oorlog en tijdens het begin van de Novemberrevolutie nodigde Kurt Eisner Landauer in een brief van 14 november 1918 uit om deel te nemen aan de revolutie in Beieren : “Wat ik van jou zou willen is dat jij je redenaarstalent in dienst stelt van de verandering der zielen.” Na de moord op Eisner door de republieksvijandige en extreem nationalistische Anton Graf von Arco auf Valley op 21 februari 1919, namen de discussies toe over de vraag of er in de nieuwe Beierse republiek een radensysteem of een parlementair systeem moest komen. Toen op 7 april 1919 de Münchener Radenrepubliek werd uitgeroepen, tegen de gekozen regering van de ministerpresident Johannes Hoffmann (SPD), kreeg Landauer de post van gevolmachtigde voor de volksvoorlichting. Zijn eerste en enige maatregel was het verbod tot geschiedenisonderricht aan de Beierse scholen. De Radenregering werd aanvankelijk gedomineerd door onafhankelijke socialisten en pacifisten als Ernst Toller en Silvio Gesell of anarchisten als Erich Mühsam of Landauer zelf. Drie dagen na de machtsovername van de radenregering door functionarissen van de KPD, Eugen Leviné en Max Levien, maakte Landauer, teleurgesteld door hun politiek, op 16 april 1919 zijn terugtreden bekend uit al zijn politieke functies en ambten in de radenrepubliek. Na het gewelddadige neerslaan van de Münchener Radenrepubliek, door het rijksleger en de vrijwilligerskorpsen, werd Landauer op 1 mei 1919 in München gearresteerd en een dag later in het Tuchthuis Stadelheim door soldaten vermoord. | Meteen na de oorlog en tijdens het begin van de Novemberrevolutie nodigde Kurt Eisner Landauer in een brief van 14 november 1918 uit om deel te nemen aan de revolutie in Beieren : “Wat ik van jou zou willen is dat jij je redenaarstalent in dienst stelt van de verandering der zielen.” Na de moord op Eisner door de republieksvijandige en extreem nationalistische Anton Graf von Arco auf Valley op 21 februari 1919, namen de discussies toe over de vraag of er in de nieuwe Beierse republiek een radensysteem of een parlementair systeem moest komen. Toen op 7 april 1919 de Münchener Radenrepubliek werd uitgeroepen, tegen de gekozen regering van de ministerpresident Johannes Hoffmann (SPD), kreeg Landauer de post van gevolmachtigde voor de volksvoorlichting. Zijn eerste en enige maatregel was het verbod tot geschiedenisonderricht aan de Beierse scholen. De Radenregering werd aanvankelijk gedomineerd door onafhankelijke socialisten en pacifisten als Ernst Toller en Silvio Gesell of anarchisten als Erich Mühsam of Landauer zelf. Drie dagen na de machtsovername van de radenregering door functionarissen van de KPD, Eugen Leviné en Max Levien, maakte Landauer, teleurgesteld door hun politiek, op 16 april 1919 zijn terugtreden bekend uit al zijn politieke functies en ambten in de radenrepubliek. Na het gewelddadige neerslaan van de Münchener Radenrepubliek, door het rijksleger en de vrijwilligerskorpsen, werd Landauer op 1 mei 1919 in München gearresteerd en een dag later in het Tuchthuis Stadelheim door soldaten vermoord. | ||
| Regel 34: | Regel 34: | ||
| ==== Landauer en religie ==== | ==== Landauer en religie ==== | ||
| - | Bij de religie moet bij Landauer een onderscheid gemaakt worden tussen zijn periode tot 1900 en de tijd daarna. Tot 1900 vertegenwoordigde Landauer in zijn verhandeling //“[[Christendom en Anarchisme]]”// (dat in 1895 verscheen in //De Socialist//) een standpunt dat de religie afwees. Vooral de monotheïstische religies (christendom, jodendom en islam) wees Landauer af op grond van het feit dat hij elke openbaring loochende. Dat bleek ook uit een tekst uit 1895 //“Over de Ontwikkelingsgeschiedenis van het Individu”//, waarin Landauer zich vooral uitspreekt ten gunste van Boeddha. Zijn hoogachting voor Boeddha baseerde hij op het feit, dat deze argumenten voor zijn beweringen leverde, terwijl alle andere godsdienststichters dat niet deden. Hij (Boeddha) gelooft dat hij onder het mystiek-symbolische gewaad van de leer der zielsverhuizing de diepe “kern der waarheid” heeft ontdekt en dat hij nu zonder dat gewaad de waarheid kan formuleren. Tot 1903 wees Landauer de religieuze begrippen (God, onsterfelijkheid, openbaring enz.) eenduidig af. Daartegenover stelt hij dan de eis tot rationaliteit en verheldering. | + | Bij de religie moet bij Landauer een onderscheid gemaakt worden tussen zijn periode tot 1900 en de tijd daarna. Tot 1900 vertegenwoordigde Landauer in zijn verhandeling //Christendom en Anarchisme// (dat in 1895 verscheen in //Der Sozialist//) een standpunt dat de religie afwees. Vooral de monotheïstische religies (christendom, jodendom en islam) wees Landauer af op grond van het feit dat hij elke openbaring loochende. Dat bleek ook uit een tekst uit 1895 //“Over de Ontwikkelingsgeschiedenis van het Individu”//, waarin Landauer zich vooral uitspreekt ten gunste van Boeddha. Zijn hoogachting voor Boeddha baseerde hij op het feit, dat deze argumenten voor zijn beweringen leverde, terwijl alle andere godsdienststichters dat niet deden. Hij (Boeddha) gelooft dat hij onder het mystiek-symbolische gewaad van de leer der zielsverhuizing de diepe “kern der waarheid” heeft ontdekt en dat hij nu zonder dat gewaad de waarheid kan formuleren. Tot 1903 wees Landauer de religieuze begrippen (God, onsterfelijkheid, openbaring enz.) eenduidig af. Daartegenover stelt hij dan de eis tot rationaliteit en verheldering. |
| In de verhandeling //“[[Scepsis en Mystiek]]”//, die in 1903 is verschenen, blijkt sprake te zijn van een ommekeer in het denken van Landauer naar de mystiek. Verder zijn er voor hem beslist argumenten aanwezig zijn om over pantheïsme te spreken. Landauer heeft, vooral waardering voor Spinoza. Landauers visie op de religie, in de jaren dat hij zich op de mystiek richtte, is als volgt te karakteriseren: de concrete verschijningsvorm van het “kerkelijke christendom” ziet hij nog steeds als iets negatiefs. Met sympathie beziet hij diegenen, “die hartstochtelijk naar rust verlangden, maar die door niets tot rust konden komen : de ketters, sektariërs en mystici". Zijn achting voor de mystiek maakt het voor Landauer mogelijk om een positief verband te leggen met Christus. Hij interpreteert Christus als "Symbool voor de Godwording van de mens”. Godwording betekent voor Landauer het opgaan van het Ik in de wereld, en juist dat heeft Christus laten zien. | In de verhandeling //“[[Scepsis en Mystiek]]”//, die in 1903 is verschenen, blijkt sprake te zijn van een ommekeer in het denken van Landauer naar de mystiek. Verder zijn er voor hem beslist argumenten aanwezig zijn om over pantheïsme te spreken. Landauer heeft, vooral waardering voor Spinoza. Landauers visie op de religie, in de jaren dat hij zich op de mystiek richtte, is als volgt te karakteriseren: de concrete verschijningsvorm van het “kerkelijke christendom” ziet hij nog steeds als iets negatiefs. Met sympathie beziet hij diegenen, “die hartstochtelijk naar rust verlangden, maar die door niets tot rust konden komen : de ketters, sektariërs en mystici". Zijn achting voor de mystiek maakt het voor Landauer mogelijk om een positief verband te leggen met Christus. Hij interpreteert Christus als "Symbool voor de Godwording van de mens”. Godwording betekent voor Landauer het opgaan van het Ik in de wereld, en juist dat heeft Christus laten zien. | ||
| Regel 42: | Regel 42: | ||
| ==== Politieke filosofie: ethisch anarchisme ==== | ==== Politieke filosofie: ethisch anarchisme ==== | ||
| - | Uit de hierboven beschreven filosofische bronnen en werken ontwikkelde Landauer een anarchisme dat niet individualistisch was. Al in de jaren negentig van de 19e eeuw kwam Landauer uit voor het anarchisme. Hij was in die tijd vooral bevlogen door de individualistische ideeën van Stirner. Landauer wilde echter niet stil blijven staan bij het extreem individualistische standpunt van Stirner, maar tot een nieuwe gemeenschap, eenheid en samenleving komen. Zijn “sociale anarchisme” beschreef een vereniging van individuen op vrijwillige basis en wel in kleine socialistische gemeenschappen, die zich vervolgens vrij zouden samenvoegen. Het doel was voor Landauer altijd “de bevrijding van bevoogding door staat, kerk en andere maatschappelijke factoren, de zoektocht naar een mogelijkheid tot ontplooiing van de afzonderlijke mens in de, naar zijn mening, alleen zingevende samenhang met de gemeenschap." Het woord anarchisme komt van het Griekse "an" (= zonder) en "archê" (= macht, heerschappij.) Anarchie betekent dus ‘geen heerschappij’. Het afwijzen van de staat hebben alle anarchistische stromingen met elkaar gemeen. Veel anarchisten wijzen ook burgerlijke instellingen en zedelijke ideeën volstrekt af (kerk, huwelijk, gezin, enz.), waarbij dat “afwijzen” steeds op vrijwillige basis moet geschieden, omdat anarchie juist vrij van elke dwang is. Landauer keerde zich ook tegen de marxisten en sociaaldemocraten, die hij verweet dat ze alleen maar een nieuwe “dwangstaat” wilden oprichten. Voor Landauer was het anarchisme voornamelijk een geestelijke beweging met een bijna religieus karakter. In tegenstelling tot de anarchisten wees hij ook het huwelijk niet af; in zijn systeem was het huwelijk juist een grondpijler van de gemeenschap. Het “ware anarchisme” moest blijken uit de “innerlijke afgescheidenheid” van de individuen. | + | Uit de hierboven beschreven filosofische bronnen en werken ontwikkelde Landauer een anarchisme dat niet individualistisch was. Al in de jaren negentig van de 19e eeuw kwam Landauer uit voor het anarchisme. Hij was in die tijd vooral bevlogen door de individualistische ideeën van [[Max Stirner]]. Landauer wilde echter niet stil blijven staan bij het extreem individualistische standpunt van Stirner, maar tot een nieuwe gemeenschap, eenheid en samenleving komen. Zijn “sociale anarchisme” beschreef een vereniging van individuen op vrijwillige basis en wel in kleine socialistische gemeenschappen, die zich vervolgens vrij zouden samenvoegen. Het doel was voor Landauer altijd “de bevrijding van bevoogding door staat, kerk en andere maatschappelijke factoren, de zoektocht naar een mogelijkheid tot ontplooiing van de afzonderlijke mens in de, naar zijn mening, alleen zingevende samenhang met de gemeenschap." Het woord anarchisme komt van het Griekse "an" (= zonder) en "archê" (= macht, heerschappij.) Anarchie betekent dus ‘geen heerschappij’. Het afwijzen van de staat hebben alle anarchistische stromingen met elkaar gemeen. Veel anarchisten wijzen ook burgerlijke instellingen en zedelijke ideeën volstrekt af (kerk, huwelijk, gezin, enz.), waarbij dat “afwijzen” steeds op vrijwillige basis moet geschieden, omdat anarchie juist vrij van elke dwang is. Landauer keerde zich ook tegen de marxisten en sociaaldemocraten, die hij verweet dat ze alleen maar een nieuwe “dwangstaat” wilden oprichten. Voor Landauer was het anarchisme voornamelijk een geestelijke beweging met een bijna religieus karakter. In tegenstelling tot de anarchisten wees hij ook het huwelijk niet af; in zijn systeem was het huwelijk juist een grondpijler van de gemeenschap. Het “ware anarchisme” moest blijken uit de “innerlijke afgescheidenheid” van de individuen. |
| Hier nogmaals kort samengevat de belangrijkste punten van het anarchisme van Landauer: | Hier nogmaals kort samengevat de belangrijkste punten van het anarchisme van Landauer: | ||
| Regel 65: | Regel 65: | ||
| Landauer levert in “Oproep tot socialisme” kritiek op het Marxisme : “Hier gaat het erom om er op te wijzen dat het eenzijdig benadrukken van de loonkwestie van de kant van de arbeiders en hun vakbonden in verband staat met de onjuiste opvatting van de meerwaarde van de kant van de marxisten. Wij hebben eerder al gezien dat loon en prijs elkaar wederzijds bepalen; wij hebben er nu op gewezen dat het een volstrekt onjuiste opvatting is, volgens welke de zogenaamde meerwaarde een absolute grootheid zou zijn, die bij de ondernemers zou ontstaan en vandaar naar de andere kapitalistische categorieën zou afvloeien.” Die analytische vergissingen werden echter slechts door een paar simplistische marxisten begaan. Waar Landauer kritiek op had was al door Marx zelf als kapitaalfetisjisme onderkend (de productiefactor van de arbeid verschijnt als productiefactor van het kapitaal, omdat dat pas de verschillende werkzaamheden tot een productief proces kan samenbreien). Voor Landauer bestaat de waarheid in het feit – waarbij het in de buurt komt van de eindconclusie van Marx – dat aan de arbeid alle winst wordt onttrokken. In wezen bestaat er geen productiviteit van het eigendom en geen productiviteit van het kapitaal, maar slechts productiviteit van de arbeid. | Landauer levert in “Oproep tot socialisme” kritiek op het Marxisme : “Hier gaat het erom om er op te wijzen dat het eenzijdig benadrukken van de loonkwestie van de kant van de arbeiders en hun vakbonden in verband staat met de onjuiste opvatting van de meerwaarde van de kant van de marxisten. Wij hebben eerder al gezien dat loon en prijs elkaar wederzijds bepalen; wij hebben er nu op gewezen dat het een volstrekt onjuiste opvatting is, volgens welke de zogenaamde meerwaarde een absolute grootheid zou zijn, die bij de ondernemers zou ontstaan en vandaar naar de andere kapitalistische categorieën zou afvloeien.” Die analytische vergissingen werden echter slechts door een paar simplistische marxisten begaan. Waar Landauer kritiek op had was al door Marx zelf als kapitaalfetisjisme onderkend (de productiefactor van de arbeid verschijnt als productiefactor van het kapitaal, omdat dat pas de verschillende werkzaamheden tot een productief proces kan samenbreien). Voor Landauer bestaat de waarheid in het feit – waarbij het in de buurt komt van de eindconclusie van Marx – dat aan de arbeid alle winst wordt onttrokken. In wezen bestaat er geen productiviteit van het eigendom en geen productiviteit van het kapitaal, maar slechts productiviteit van de arbeid. | ||
| - | |||
| - | (Bovenstaande tekst is overgenomen van de Website http://nl.wikipedia.org/wiki/Gustav_Landauer) | ||
| <blockquote>"Er komt geen vrijheid als men zichzelf niet de vrijheid en de eigen vorm permitteert; de toekomstige anarchie komt alleen tot stand als de mensen van nu anarchisten zíjn en niet alleen maar aanhangers van het anarchisme. Het is een groot verschil of ik aanhanger van het anarchisme of dat ik een anarchist bén. Aanhangers van een systeem kunnen voor de rest bekrompen en kleingeestige burgermannetjes zijn; er is een wezenlijke verandering of op zijn minst een ommekeer van de hele mens nodig, zodat eindelijk de innerlijke overtuiging iets geleefds wordt, dat tevoorschijn komt." <cite>Landauer in Reisimpressies, 'De Socialist', 1897</cite></blockquote> | <blockquote>"Er komt geen vrijheid als men zichzelf niet de vrijheid en de eigen vorm permitteert; de toekomstige anarchie komt alleen tot stand als de mensen van nu anarchisten zíjn en niet alleen maar aanhangers van het anarchisme. Het is een groot verschil of ik aanhanger van het anarchisme of dat ik een anarchist bén. Aanhangers van een systeem kunnen voor de rest bekrompen en kleingeestige burgermannetjes zijn; er is een wezenlijke verandering of op zijn minst een ommekeer van de hele mens nodig, zodat eindelijk de innerlijke overtuiging iets geleefds wordt, dat tevoorschijn komt." <cite>Landauer in Reisimpressies, 'De Socialist', 1897</cite></blockquote> | ||
| Regel 85: | Regel 83: | ||
| * [[Een weg tot bevrijding van de arbeidersklasse]], 1895 | * [[Een weg tot bevrijding van de arbeidersklasse]], 1895 | ||
| - | * [[De strijd over Bernsteinn]], 1899 | + | * [[De strijd over Bernstein]], 1899 |
| * [[Anarchistische gedachten over anarchisme]], 1901 | * [[Anarchistische gedachten over anarchisme]], 1901 | ||
| * [[Scepsis en Mystiek]], 1903 | * [[Scepsis en Mystiek]], 1903 | ||
| * [[Oproep tot het socialisme]], 1911 (boek) | * [[Oproep tot het socialisme]], 1911 (boek) | ||
| + | |||
| + | ===== Externe links ===== | ||
| + | |||
| + | * [[https://gustav-landauer.org|Gustav Landauer Denkmalinitiative]] | ||
| + | * Duitstalig Landauer-tekstarchief op [[https://www.anarchismus.at/anarchistische-klassiker/gustav-landauer|Anarchismus.at]] | ||
| ===== Bronnen ===== | ===== Bronnen ===== | ||
| * Bovenstaande biografie en bespreking van Laurent Jeanpierre verscheen in //Le Monde// op 16 januari 2009. Vertaling: Johny Lenaerts. Hij werd overgenomen van de Website Ya Basta, globalisering van onderop. | * Bovenstaande biografie en bespreking van Laurent Jeanpierre verscheen in //Le Monde// op 16 januari 2009. Vertaling: Johny Lenaerts. Hij werd overgenomen van de Website Ya Basta, globalisering van onderop. | ||
| + | * http://nl.wikipedia.org/wiki/Gustav_Landauer) | ||
namespace/gustav_landauer.1561283159.txt.gz · Laatst gewijzigd: 16/10/19 09:41 (Externe bewerking)
Paginahulpmiddelen
Tenzij anders vermeld valt de inhoud van deze wiki onder de volgende licentie: CC Attribution-Noncommercial-Share Alike 4.0 International
